Zeven grote MaaS-pilots in voorbereiding

MaaS, Mobility as a service, ofwel multimodaal ‘plannen, boeken, reizen en betalen via één app’, is op weg om een alternatief voor huidige apps te worden. Van modaliteit naar mobiliteit. Dat biedt kansen. Het verschil met bijvoorbeeld bestaande reisapps: meer gebruik in plaats van bezit (auto, fiets) en volledige ketenmobiliteit, in plaats van afzonderlijke boekingen (bus, tram, trein, taxi, vliegtuig, auto, fiets). 

Op verzoek van de markt en regio’s heeft het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een faciliterende rol op zich genomen om de ‘lancering’ van MaaS-apps te bevorderen. Daarvoor is eind 2017 een marktconsultatie gehouden ter voorbereiding van een grootschalige MaaS-aanbesteding. De consultatie bevatte vragen als: welke kansen zijn er nu al voor landelijk dekkende MaaS-apps en welke belemmeringen moeten nog worden geslecht? Als onderdeel van deze consultatie zijn de eerste contouren van zeven regionale pilotprojecten gedeeld. Die worden aanbesteed, gemonitord en geëvalueerd.

In alle projecten gaat het om het aanbieden van zoveel mogelijk vervoerswijzen waarmee van deur tot deur gereisd kan worden via één betaling. Om te leren van pilots is voldoende schaal nodig. Insteek is daarom landelijke opschaling.

De meeste MaaS=partijen zien op technisch gebied al op zeer korte termijn mogelijkheden voor MaaS-apps. De beschikbaarheid van laadpalen, parkeerplaatsen en de inzet van eigen vervoer in de marktconsulatie genoemd als belangrijke onderdelen van een MaaS-systeem. Ten slotte mogen de pilots volgens een aantal respondenten niet resulteren in grote monopolies.  
 

Randvoorwaarden 

Uit de marktconsultatie bleek dat voor een goede organisatie van MaaS-dienstverlening standaardisatie van bijvoorbeeld het uitwisselen van data nodig is. Dit zou moeten gebeuren door een onafhankelijke partij die haar monopolie niet financieel uitbuit, maar een level playing field verzorgt. Daarnaast wordt een kritieke massa voor de pilots noodzakelijk geacht, evenals vergaande samenwerking tussen concessiehouders en MaaS-dienstverleners als het gaat om formats om data te delen. Ook zullen partijen toestemming verlenen om elkaars diensten te verkopen via verschillende MaaS-apps. Ten slotte wordt de noodzaak gesignaleerd om waar mogelijk afspraken te maken op internationaal of Europees schaalniveau. 

De zeven pilots 

Een rondje langs de zeven pilots waarvoor de aanbesteding nu in voorbereiding is, levert het volgende beeld op van de reikwijdte van MaaS-apps en van de verschillende economische en maatschappelijke doelen die ermee te behalen zijn.  

Pilot Limburg  

Doel: Grenzeloze, flexibele en duurzame mobiliteit stimuleren door het uitwisselen van reisinformatie over de grens en het verschil in randvoorwaarden en regelementen per land bekijken in relatie tot het aanbieden van geharmoniseerde reisproducten.  

Aanpak: De proef zal naar verwachting starten met een aantal regionale werkgevers en zo’n 2000 werknemers, waarbij zo’n 400 autogebruikers enkele dagen per week kiezen voor een MaaS-alternatief. In de volgende fase wordt de MaaS-doelgroep uitgebreid met onder meer bezoekers van winkelgebieden en bij gebruikers van gebiedsontwikkeling. 

De derde fase voorziet in een landelijk opschaalbaar MaaS-platform met grensoverschrijdende diensten. In deze pilot wordt ook voortgeborduurd op het 10-stappenplan van Maastricht Bereikbaar en worden testen gedaan bij convenantspartners.

Het onderzoeksaccent: Speciale aandacht in deze proef gaat naar barrières bij het realiseren van grensoverschrijdende functionaliteiten en naar het begeleiden van deelnemers bij structurele verandering.   

Pilot Utrecht-Leidsche Rijn  

Doel: De VINEX-uitleglocatie Leidsche Rijn en Vleuten-De Meern nadert de afronding, maar groeit ook nog door. De verschillende wijken kenmerken zich door veel autogebruik over kortere afstanden. De modal split is 58 procent auto, 11 procent ov, 31 procent fiets. Deze verhoudingen mogen alle naar 33 procent. 

Aanpak: MaaS-dienst aanbieden en het gebruik daarvan stimuleren. Ook wordt gekeken naar kruisbestuiving met het traject MaaS-mobiliteitshubs in Merwedekanaalzone, Beurskwartier en Cartesiusdriehoek. 

Onderzoeksaccent: Zijn er voldoende aantrekkelijke vervoersalternatieven aanwezig naast de eigen auto en onder welke condities zijn bewoners bereid gebruik te maken van een multimodaal aanbod via een MaaS-platform? In hoeverre leidt het MaaS-platform tot verandering van mobiliteitsgedrag en daarmee tot maatschappelijke baten, zoals betere bereikbaarheid, minder congestie, meer gebruik van duurzame vervoerswijzen, en betere leefbaarheid en gezondheid.

Pilot Amsterdam Zuidas 

Doel: Het economisch sterke gebied bereikbaar houden met andere vervoersmiddelen dan de eigen auto in verband met grootschalige werkzaamheden en verwachte verkeershinder aan de Zuidas.  

Aanpak: Om inwoners, werkgevers en bezoekers ook in de toekomst van, naar en door Amsterdam te laten reizen is het nodig via een MaaS-aanbod slim bestaande en nieuwe mobiliteitsdiensten te bundelen en zo flexibel reizen aantrekkelijker, gemakkelijker en laagdrempeliger te maken.   

Het onderzoeksaccent: Speciale aandacht in deze pilot gaat uit naar de besluitvorming die op verschillende niveaus plaatsvindt (deelraden/gemeente/ lokale bedrijven), de medewerking van grote (zakelijke) mobiliteitsproviders en de noodzakelijke beschikbaarheid van actuele reisinformatie in relatie tot de geplande (weg)werkzaamheden.   

Pilot Rotterdam-The Hague Airport 

Doel: Vergroten van de bijdrage van de luchthaven aan de regionale economie door de ontsluiting van de luchthaven op duurzame, inclusieve en multimodale wijze. Deze wijze speelt in op het vergroten van servicegraad voor internationale reizigers met de luchthaven als herkomst of bestemming en voor werknemers in het gebied. Ook moet het MaaS-aanbod opschaalbaar zijn naar andere (inter)nationale luchthavens.  

Aanpak: Het huidig vervoersaanbod naar dit vliegveld bestaat uit bus, taxi en eigen vervoer. Van dit vliegveld maken intussen al 1,7 miljoen passagiers per jaar gebruik. De ambitie is een verdubbeling van het aantal passagiers en de groei van het bedrijventerrein. De MaaS-app zal zich richten op de zakelijke, de luxe- en de oudere reizigers en op de vakantiegangers.

Onderzoeksaccenten: De introductie van andere vervoersmogelijkheden dan de eigen auto en de participatie van de luchthaven in de businesscase.   

Pilot Eindhoven 

Doel: De gemeente Eindhoven wil in 2020 CO2-neutraal zijn. Daarom start deze pilot met een MaaS-platform ten behoeve van duurzame en emmisievrije mobiliteitsbewegingen van de medewerkers van de gemeente Eindhoven.  

Aanpak: De gemeente koopt mobiliteitsdiensten in en ontsluit ze via een platform SSME ( Mart en Sustainable Eindhoven). Deze diensten komen op termijn ook beschikbaar voor andere bedrijven en inwoners. 

Onderzoeksaccent: Incorporatie van (Brabantse)MaaS-diensten in het huidige mobiliteitsbeleid. 

Pilot Groningen-Drenthe Publiek Vervoer  

Doel: Een open data MaaS-platform voor krimpgebieden dat bijdraagt aan een afname van (onnodige) reizigerskilometers, de integratie van vervoersstromen, relatieve kostenreductie van het doelgroepenvervoer, afname CO2-uitoot door minder lege kilometers, betere vervoerskwaliteit door groter en gevarieerder aanbod, afname van voertuigen tijdens de spits en betere bereikbaarheid voor alle inwoners van 1 miljoen Groningen en Drenthe.     

Aanpak: Het dataplatform blijft publiek bezit waar alle leveranciers en vervoerders bij kunnen aanhaken. Er wordt gebruik gemaakt van open standaarden. 

Onderzoeksaccent: Er wordt nadrukkelijk gekeken naar rendabeler en goedkoper vervoer dan in de huidige situatie (als gevolg van weinig vraag).  

Pilot Twente  

Doel: De Twentse MaaS-app heeft als doel om de ruim 600.000 bewoners in deze regio mobiel te houden tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten. Maar ook om mobiliteit te faciliteren als middel tegen eenzaamheid en ten gunste van participatie. Daarnaast moet de app bijdragen aan de bereikbaarheid van steden en dorpen en het behouden van een mooie en gezonde leefomgeving.

Aanpak: Het project start met inwoners waarvoor de gemeenten een vervoerplicht hebben, maar wordt uiteindelijk uitgebreid naar alle bewoners. Ook moet de app bijdragen aan het meer integreren van doelgroepenvervoer in ‘normaal’ vervoer. De regio en OZJT ( Organisatie voor Zorg en Jeugdhulp Twente) organiseren hiertoe het MaaS-platform waarin vraag en aanbod samenkomen.  

Onderzoeksaccent: De focus in dit project ligt op het bereiken van de doelgroepen en op gedragsverandering.  

 

Monitoring

Doel van de zeven pilots is om als vervoerders, MaaS-aanbieders en overheden gezamenlijk ervaring op te doen. Daarbij kunnen MaaS-providers gezonde business modellen verkennen, en zijn er mogelijkheden tot landelijke opschaling. Om deze doelen te bereiken komt het aan op goede monitoring en evaluatie (M&E) van de zeven pilots.

Hoe doe je dat, nu het gaat om zeven pilots die grotendeels een verschillende insteek hebben? Marco Martens, projectleider van de M&E-Maas bij het ministerie van IenW: “MaaS-partijen, vervoerders, regio's en ministerie gaan samen leren van de MaaS-pilots. Wat gebeurt er in de markt, wat zijn de effecten op samenleving en mobiliteitssystemen en ook: wat voor kansen biedt MaaS voor beleidsvorming? De M&E van MaaS wordt zo ingericht dat alle betrokken partijen op deze vragen antwoord kunnen krijgen. De data zullen zoveel mogelijk direct vanuit systemen beschikbaar komen. M&E MaaS werkt zo veel mogelijk met de ruwe data die centraal worden verrijkt om antwoord te krijgen op de kennisvragen. Eisen ten aanzien van privacy maar ook de commerciële aspecten van data spelen daarbij een rol. Momenteel wordt op basis van de marktconsultatie en samen met de regio´s gewerkt aan het verder inrichten van de M&E volgens deze principes. Naast overheden en MaaS-aanbieders zullen ook vervoerders van de pilots moeten kunnen leren.”