Werkwijze ‘Klimaatadaptatie met natuur tussen stad en platteland’ in de praktijk

Al in 2018 werden er voorzichtig plannen gemaakt om bedrijventerrein Nijverkamp aan te pakken. “Met een werkgroep hebben we toen gekeken naar de waterproblematiek”, vertelt Sijmen van Dommelen, parkmanager van alle bedrijventerreinen in Veenendaal. “We bevinden ons onderaan de Utrechtse Heuvelrug, water stroomt dus onze kant op. Veel van dat water bleef staan. We hebben onderzocht hoe we Nijverkamp klimaatbestendig konden maken door water goed te bergen én af te voeren. De gemeente wilde echter alleen het riool verbreden. Het project is toen stil komen te staan, ook door corona. De wens om te vergroenen, te verduurzamen en bijvoorbeeld gebruik te maken van de daken bleef. Toen we de vraag kregen of we een pilot wilden draaien met de Werkwijze klimaatadaptatie met natuur tussen stad en platteland en het bijbehorende gebiedscanvas kwamen verschillende paden samen.”

8 bouwstenen

De werkwijze ‘Klimaatadaptatie met natuur tussen stad en platteland’ helpt de initiatiefnemer om in relatief korte tijd te komen tot een overzicht van de belangrijkste vraagstukken op het snijvlak van het stedelijke domein en het omliggende landelijke gebied. Daarbij worden belangrijke ‘lagen’ in de omgeving ook in kaart gebracht, zoals bodem, water en huidig gebruik van de ruimte. Met de werkwijze doorlopen betrokken actoren samen een proces dat bestaat uit acht bouwstenen. Aan de hand van deze bouwstenen wordt relevante informatie verzameld en het gesprek gevoerd, zodat een gezamenlijk beeld ontstaat van de opgaves waar een gebied voor staat, hun ruimtelijke impact en mogelijke opgave-combinaties. Bedrijventerrein Nijverkamp ligt aan de rand van Veenendaal, op de grens van provincie en gemeente. Het ligt ingeklemd tussen woningen aan de ene kant en een Natura2000-gebied aan de andere kant. Het gebied leent zich dus bij uitstek voor de werkwijze ‘Klimaatadaptatie met natuur tussen stad en platteland’. “We zijn eerst aan de slag gegaan met wie we moesten uitnodigen. We waren al goed verenigd in de commissie duurzaam ondernemen, waar ook de gemeente zitting in heeft. Het was redelijk eenvoudig om via de gemeente andere stakeholders aan tafel te krijgen. Het waterschap, de provincie en natuurmonumenten zaten daar in eerste instantie niet bij, daar hadden we helemaal niet bij nagedacht. We waren zo gewend om vooral met de gemeente samen te werken. Later zijn deze partijen wel aangehaakt.” 

Stap voor stap

Het gebiedscanvas hielp volgens Van Dommelen goed bij het proces. “Het was heel fijn om op deze manier te werken. Je gaat stap voor stap door het proces heen en af en toe doe je een stap terug. Vanuit alle perspectieven liggen er uitdagingen, de werkwijze maakt inzichtelijk waar de overeenkomsten en overlap liggen. Bovendien werd nog maar eens duidelijk dat natuur in bebouwd gebied steeds belangrijker wordt.” 

Terugkijkend is Van Dommelen zeer tevreden over de werkwijze. “Misschien zou in een nog eerder stadium duidelijk moeten worden hoe je de juiste mensen aan tafel kunt krijgen, hoewel dat nu ook goed kwam. In het begin hadden we wat moeite met het invullen van het canvas, dat is later aangepast. Verder vond ik vooral dat de aanpak heel goed was, je krijgt begrip voor elkaars wensen en opgaven. Het proces gaat misschien niet heel snel, maar wel erg zorgvuldig.” 

Bewustwording

Het proces gaf Van Dommelen handvatten om mee aan de slag te gaan. “Vergroening en klimaatbestendigheid krijgt nu een plek in de toekomstvisie van het bedrijventerrein. Daarmee worden we een proeftuin waarvan de andere bedrijventerreinen in Veenendaal kunnen leren. Daarbij heb ik munitie gekregen richting de provincie om aan te kunnen tonen dat we op andere plekken meer ruimte nodig hebben voor bedrijven, zodat er op het huidige bedrijventerrein ruimte komt voor vergroening. Maar bovenal heeft de werkwijze gezorgd voor bewustwording rond de kansen en uitdagingen die op het bedrijventerrein leven. Ik zou daarom zeker adviseren aan andere parkmanagers om deze werkwijze te gebruiken. Je komt met z’n allen om tafel te zitten en leert van elkaars belangen. Uiteindelijk zorgt het voor een betere toekomst voor iedereen.” 

Dordrecht als lichtend voorbeeld

Voor de doorontwikkeling van de Werkwijze klimaatadaptatie met natuur tussen stad en platteland werd gemeente Dordrecht gevraagd mee te denken. Als gemeente met veel ervaring en kennis van de groenblauwe stad een ideale partner om het gebiedscanvas een stap verder te brengen. Ellen Kelder, opgavemanager groenblauwe stad, is een van de mensen die hierbij betrokken was.  

“In Dordrecht houden tien mensen zich in een Research & Development team bezig met de groenblauwe stad. Het gaat over thema’s als gezonde leefomgeving, biodiversiteit en klimaat.” Kelder vond het niet vreemd dat de ontwikkelaars van de Werkwijze klimaatadaptatie met natuur tussen stad en platteland bij de gemeente Dordrecht aanklopt om te helpen bij het verbeteren ervan. “Het is algemeen bekend dat we veel met deze onderwerpen bezig zijn. Ik denk dat we een van de weinige steden zijn met een apart team voor de groenblauwe stad. Bovendien hadden we ook al een visie op klimaatadaptatie, op hoofdlijnen voor de hele gemeente en ook voor aparte gebieden. De aanpak die we hiervoor hebben gehanteerd kwam voor zo’n 80 procent overeen met de Werkwijze klimaatadaptatie met natuur tussen stad en platteland.” 

Het gebiedscanvas kan gemeenten en andere initiatiefnemers goed helpen bij het doorlopen van het proces, vindt Kelder. “Zeker als je dit voor het eerst doet. Het invullen is veel werk, maar maakt de opgaven waar je mee aan de slag moet wel inzichtelijk.” Kelder heeft de ontwikkelaars van de werkwijze geadviseerd om in het proces meer aandacht te besteden aan de onderlinge relaties van de stakeholders. “In de werkwijze is weinig aandacht voor de bestuurlijke dekking. Zeker grote projecten vragen een fikse investering, daar moet de politiek ook mee instemmen. Wij voeren vooraf veel gesprekken om zo een goede band met iedereen te creëren.” 

Al met al zou Kelder zeker adviseren om het gebiedscanvas te gebruiken. “Wij hebben zelf al een goed werkende aanpak, maar de werkwijze is heel bruikbaar voor bijvoorbeeld kleinere gemeenten die voor het eerst aan de slag gaan met gebieden aan de rand van stad of dorp.”