Gebiedscanvas Werkwijze met Natuur stimuleert integrale aanpak peri-urbaan gebied

Het gebiedscanvas is een product van Bureau Stroming en Green Steps Duurzame Innovatie. Ze maakten het in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. “Het overgangsgebied tussen stad en landelijk gebied kan een rol spelen bij klimaatadaptatie en het versterken van de natuur”, stelt Roel van Raaij van LNV. “Het inzetten van natuurlijke oplossingen voor klimaatadaptatie kan bijdragen aan meerdere maatschappelijke vraagstukken, denk aan het versterken van de biodiversiteit, het bieden van landschappelijke kwaliteit, recreatiemogelijkheden en CO²-opslag. Bovendien ligt er aan de stadsranden een ruimtelijk vraagstuk, omdat veel steden niet meer mogen of willen uitbreiden. De uitdaging in peri-urbane gebieden is dat je te maken hebt met veel verschillende partijen: terreineigenaren, boeren, het waterschap, de provincie, de gemeente en andere belanghebbenden. Je moet met elkaar in gesprek om tot een visie te komen en het helpt om dat proces te structureren en de uitkomsten visueel te maken.” 

Praktische werkwijze

De opdracht om dat verder concreet te maken werd neergelegd bij een consortium bestaande uit Bureau Stroming en Green Steps Duurzame Innovatie. “Waarbij Stroming veel kennis heeft van natuurlijke oplossingen voor klimaatadaptatie in landelijk gebied en het ontwikkelen van integrale gebiedsvisies met een koppeling van functies. Mijn ervaring richt zich juist meer op vergroening en klimaatadaptatie in stedelijk gebied, waar – naast water en droogte – ook hittestress een  belangrijk onderwerp is”, vertelt Heidi van Woudenberg van Green Steps. “Het doel was om te komen tot een praktische werkwijze. Er is heel veel informatie beschikbaar over de genoemde onderwerpen, maar dit moet vertaald worden naar de concrete praktijk in een specifiek gebied. Vanuit het bedrijfsleven ben ik bekend met het Business Model Canvas. Dit inspireerde me om te komen tot een generieke methodiek voor een gebiedstransitie met behulp van een gebiedscanvas.”

Acht bouwstenen

De werkwijze ‘Klimaatadaptatie met natuur tussen stad en platteland’ helpt een gemeente (of andere initiatiefnemers) om in relatief korte tijd te komen tot een overzicht van de belangrijkste vraagstukken op het snijvlak van het stedelijke domein en het omliggende landelijke gebied. Daarbij worden belangrijke ‘lagen’ in de omgeving ook in kaart gebracht, zoals bodem, water en huidig gebruik van de ruimte. Met de werkwijze doorlopen betrokken actoren samen een proces dat bestaat uit acht bouwstenen. Aan de hand van deze bouwstenen wordt relevante informatie verzameld en het gesprek gevoerd, zodat een gezamenlijk beeld ontstaat van de opgaves waar een gebied voor staat, hun ruimtelijke impact en mogelijke opgave-combinaties. Zo wordt via een zorgvuldige afweging toegewerkt naar een top 3 aan oplossingsrichtingen die bijdragen aan klimaatadaptatie, biodiversiteit en andere opgaves; en wordt als laatste stap een voorkeursrichting bepaald. Alle uitkomsten worden overzichtelijk weergegeven in een gebiedscanvas en een visualisatie van het gebied.

“In samenwerking met de gemeenten Den Bosch en Dordrecht zijn we gekomen tot de acht bouwblokken in het canvas, die helpen om informatie over de relevante opgaven in het gebied te verzamelen”, vertelt Van Woudenberg. Volgens Van Raaij is dat goed gelukt. “De werkwijze biedt een overzichtelijk proces, waardoor het makkelijker wordt de complexe vraagstukken inzichtelijk te krijgen en aan elkaar te verbinden.”

Niet alles kan overal

Het gebiedscanvas is te gebruiken door zowel overheden als private partijen als grondeigenaren en projectontwikkelaars. Bovendien faciliteren de eindproducten – het ingevulde gebiedscanvas en de bijbehorende visualisatie van het projectgebied- de dialoog met andere belanghebbenden zoals bewoners en maatschappelijke organisaties. “Met behulp van het gebiedscanvas worden alle opgaven en belangen in kaart gebracht en worden opgavecombinaties zichtbaar. Vervolgens zul je de oplossingsrichtingen moeten bediscussiëren, niet alles kan overal”, weet Van Raaij.

Het is niet altijd even helder wat precies de baten van een project zijn, ook bij klimaatadaptatie is dat het geval. Van Woudenberg: “Het gaat vaak om toekomstige, maatschappelijke baten zoals het voorkomen van wateroverlast of droogte. Gelukkig zien we steeds vaker dat deze baten ook belangrijk zijn voor ondernemers.”

Ontschotten is politieke keuze

Een integrale aanpak maakt wel dat niet altijd even duidelijk is wie verantwoordelijk is voor de financiering. Van Raaij: “Een integrale aanpak geeft extra complexiteit. Tegelijkertijd weten we dat sectorale oplossingen onvoldoende zijn voor opgaven als biodiversiteitsherstel en klimaatadaptatie. Door integraal te kijken en werken, ga je met elkaar nieuwe oplossingsrichtingen vinden die bijdragen aan de grote maatschappelijke opgaven van een gebied. En ja, de financiering daarvan vraagt om het ontschotten van budgetten. Het is een politieke keuze om dat voor elkaar te krijgen.”

Meer informatie 

Rapport over Werkwijze Klimaatadaptatie met Natuur

Gebiedscanvas