Hitte raakt iedereen, maar is nog van niemand

Dit voorjaar begon warm en heet.  Na een uitbundige bloei is het droog, dor en heet in tuinen, op akkers en in de natuur. De toekomstscenario’s van het KNMI voorspellen dat dit steeds vaker zal gebeuren, terwijl we overal in het land zien dat we hier nog niet klaar voor zijn. Buiten vinden we maar weinig verkoeling. Binnen is het nog duidelijker: onze huizen, bedrijfspanden en scholen zijn niet gebouwd voor hitte. Vele van de gloednieuwe verbeterde isolatie- en warmte-installaties zijn niet geschikt voor koeling. De massaal aangeschafte airco’s brengen soms enige verlichting. Het is pas sinds een paar jaar dat organisatoren van grote evenementen het programma aanpassen bij hitte. Het is duidelijk: hitte leidt tot schade en overlast. 

De grootste problemen door hitte zijn veel minder zichtbaar dan bijvoorbeeld een overstroming. Oversterfte, verlies aan omzet, hoge energierekeningen, gewasopbrengsten en productieverlies worden vaak pas weken of maanden later zichtbaar. Daar is geen dramatische of iconische foto van te maken. Hitte is een stil en veelomvattend probleem. Aanpassing aan hitte vergt een breed palet aan aanpassingen, onder andere met regelgeving, ontwerp, bouwen en ook in gedrag. Dat vraagt de inzet van vele organisaties en mensen. 

In dit, van oudsher, koude landje is eigenlijk (bijna) niemand verantwoordelijk voor het omgaan met hitte. Bijna niemand heeft hitte in zijn of haar takenpakket. Ook is er nauwelijks budget voor geregeld. Bijvoorbeeld, de mensen van ruimtelijke inrichting en ontwerp bij gemeenten, het rijk en bij bouwbedrijven gaan er niet over en hebben geen geld en kennis om koele plekken te maken. De bestuurders en ambtenaren van overheidsbeleid hebben geen opdracht om de urgentie op te schrijven. De mensen van gezondheid en sociaal domein hebben al ontzettend veel op hun bord. Bij beheer zijn ze van het behouden, niet van veranderen en bij groen zijn ze druk met meer ruimte voor biodiversiteit. 

Er is al een aantal stappen gezet. De nieuwe landelijke meetlat groen klimaatbestendig bebouwd gebied geeft sinds kort een voorstel voor normen voor het omgaan met hitte in de buitenruimte, maar dit is nog geen harde regel. Voor nieuwe woningen is er alvast een eerste eis om opwarming te verminderen, de zogeheten To Juli. Een aantal overheden en organisaties heeft al eigen hitteplannen. Maar met deze stappen zijn we er nog lang niet. Er is veel meer nodig.

De vraag is dus: wie is er aan zet? Wie gaat alle noodzakelijke aanpassingen regelen en uitvoeren? Inmiddels kennen we de vele oplossingen van beleid en governance tot en met modellering en ontwerp, realisatie en beheer en ook van hulpverlening en gedragsbeïnvloeding. Zonder verantwoordelijke is er echter geen capaciteit, budget en opdracht voor het organiseren en uitvoeren van aanpassingen. Daarom wordt het hoog tijd dat iedereen op zijn of haar vakgebied aan de slag gaat met aanpassingen aan hitte en ook: met het verminderen van de verdere opwarming van de aarde.  

De ingenieurs- en adviesbureaus hebben al veel van de aanpassingen in huis. Maar: dat kunnen we pas echt grootschalig inzetten, als we ook opdrachten en opdrachtgevers hebben. Nederland heeft dus trekkers, verantwoordelijken, capaciteit, (bestuurlijke) opdrachten en budget nodig. Sinds enkele jaren zien we intrinsiek gedreven mensen die zelf aan de slag gaan en daarbij regelmatig buiten hun formele taak werken. Voor echte versnelling is er ook een formele organisatie nodig. Van boven naar beneden en andersom moet hitte snel een plek krijgen in taken en verantwoordelijkheden van de vele betrokkenen. Zodat straks iedereen over hitte gaat en daar ook tijd aan kan besteden om de aanpassingen te realiseren. Immers, wat we nu bouwen, dat blijft voor de komende decennia de omgeving waarin we wonen, leven en werken.