Kostendeskundige brengt creativiteit en integrale blik

Hengelo, middelgrote gemeente in het oosten van het land. Net als veel qua inwoneraantal vergelijkbare gemeenten in Nederland niet het toonbeeld van een bruisende stad. Er is aardig wat leegstand en al zo’n 20 jaar wordt er het noodzakelijke aan de openbare ruimte gedaan. Althans, tot voor kort. Sinds enkele jaren wordt in de Twentse stad gewerkt aan een grootscheepse herstructurering. Met name de openbare verlichting in het centrum springt in het oog. Het resultaat van pionierswerk door kostendeskundige Peter van Marle en zijn collega’s. “Ik hoop niet dat alle gemeenten dit gaan doen. De mensen moeten juist naar Hengelo komen”, zegt hij met een lach. Helemaal gelogen is het niet. Van Marle is trots op wat ze in Hengelo hebben neergezet. Van schoorvoetend proberen naar een lichtvisie die de stad weer smoel geeft. 

Waardering van bewoners 

Van Marle is kostendeskundige bij de gemeente. “Wat kost een herinrichting, wat kost het groen, wat kost een nieuwe vijver. Ik reken dat uit en maak het inzichtelijk. En inderdaad is dat niet alleen een kwestie van prijzen uit de catalogus optellen. Daarnaast maak ik ook ontwerpen en houd ik me bezig met de openbare verlichting in de stad. Licht is een dingetje uit het verleden, maar wel een heel leuk dingetje. Want licht maakt of breekt een openbare ruimte.” Tot dit inzicht kwam de rest van de gemeente ook een aantal jaar geleden. “We hebben besloten dat alles wat boven het maaiveld uitsteekt gezien mag worden, een bepaalde uitstraling mag hebben. Dat geldt dus voor de bomen, de bankjes en prullenbakken. Waarom zou alles functioneel moeten zijn, het kan ook functioneel mooi zijn. Deze koers kan op veel waardering rekenen vanuit bewoners.” 

Als kostendeskundige zit Van Marle al vroeg in het proces aan tafel. Zo ook bij de herstructurering van het centrum. Architect Wim Voogt van OKRA werd aangetrokken om een plan te maken voor de hele binnenstad. Van Marle hield zich bezig met wat het project zou gaan kosten én hoe de openbare verlichting eruit kwam te zien. “Hengelo was een beetje vergane glorie geworden. Daar werd ik niet blij van, niet als bewoner en ook niet als ambtenaar. Met licht kan je ook ’s avonds je stad mooi presenteren. Je kunt kiezen voor gelijkmatig wit licht, maar dat is niet echt een beleving. Dat heb je thuis ook niet. We gingen dus experimenteren met kleur.” 

Schoorvoetend begin 

Het werd een ontdekkingsreis, die leidde naar een nieuwe lichtvisie op het centrum van Hengelo. “We begonnen schoorvoetend, ik ook”, geeft Van Marle ruiterlijk toe. “We startten met twee armaturen, echter dit lijkt niet op een echt experiment. Toen hebben we één kant van het Marktplein aangepast, maar dat was eigenlijk ook niet groot genoeg. Toen hebben we gezegd, we pakken het hele Marktplein.” 

De gekleurde verlichting viel in goede aarde bij de bewoners van Hengelo. Er kwamen vragen of dit ook niet op andere plekken in de stad kon worden toegepast. Een sneeuwbaleffect dus. En een belangrijke graadmeter voor de gemeente, die hieruit kon opmaken dat het werkte. “Je werkt uiteindelijk wel met gemeenschapsgeld”, weet Van Marle.  

Niet te becijferen 

Het experiment werd verder uitgebreid en inmiddels is in het beleid opgenomen dat overal in het centrum belevings- en evenementenverlichting wordt toegepast. “Met licht kun je dingen in de stad benadrukken. Zo kleurt de stad met Earth Hour groen. En met de carnavalsoptocht op vrijdagavond kunnen we elke carnavalsverenging in de eigen kleuren aanlichten. Komen de mensen daar voor naar de stad? Nee. Maar toch kun je er wel iets mee bereiken, iets wat je niet kunt becijferen. We stappen af van de gelijkmatigheid en gaan voor het huiskamergevoel of een beleving van en voor een evenement. Een mooie ontwikkeling is dat in Hengelo een lichttechnicus de mogelijkheid heeft om, bij een evenement of optreden van een band of comedian, de straatverlichting mee te laten doen met het podiumlicht. We hebben hier een DMX-aansluiting toegepast zodat de lichttechnicus hier gebruik van kan maken. Door corona hebben we nog geen ervaring kunnen opdoen met deze mogelijkheid maar we verwachten hier wel een extra impuls bij optredens te kunnen geven. Mocht een evenement afgelopen zijn of er is iets aan de hand zijn in de openbare ruimte dan kunnen we direct de calamiteitenapp in werking stellen. De verlichting in de omgeving wordt fel wit wat zorgt voor goed zicht en herkenning.” 

Creativiteit 

De herstructurering van Hengelo is typisch zo’n project dat integraal wordt aangevlogen. Alle disciplines werken samen aan een mooie stad. Het feit dat Van Marle vanaf het begin betrokken is, is van grote meerwaarde voor alles wat in de stad gebeurt. Van Marle overziet alle projecten, weet welke opgaven er liggen. En kan dus verbindingen leggen op het moment dat een nieuw project zich aandient. “Als een projectleider bij me komt met de opdracht dat ergens een vijver moet komen, dan kan ik ervoor kiezen om de kosten te berekenen voor het graven van een gat voor zoveel kuub water. Ik vind dat een kostendeskundige meer moet kunnen dan dat. Het lijkt misschien alsof deze functie alleen maar gaat over het maken van berekeningen. Maar ik ervaar juist dat ik er heel veel creativiteit in kwijt kan. Het komt voor dat er geen uitgangspunten zijn, maar dat er wel een bedrag berekend moet worden voor een project. Voor zo’n vijver bepaal je dan uitgangspunten die omgezet worden in kosten. Groen, verhardingstype, grondkeringen en trappen, licht, zitgelegenheid enzovoort worden in beeld gebracht met betrekking tot de kosten.” 

Van Marle is van mening dat elke gemeente wel een kostendeskundige zou kunnen gebruiken. “Ik weet dat Enschede er ook een heeft, van andere gemeenten weet ik het niet. Ik ben in onze stad bijna de enige die bij elk project aan tafel zit. Ik heb een totaaloverzicht. Ik vind wel dat je een beetje passie moet hebben voor de stad. Je moet iets voor de stad over hebben. Het lijkt misschien een erg saaie functie, maar ik kan er juist heel veel creativiteit in kwijt. Bovendien heb ik het totaaloverzicht. De combinatie met openbare verlichting maakt dat het erg leuk werk is met name door alle innovaties en mogelijkheden.” 

Op 9 september is Peter van Marle een van de sprekers bij de Inspiratiesessie over Integraal beleid en beheer. Integraal werken, niemand lijkt erop tegen. Op veel plekken gaat het goed, op minstens net zo veel plekken is de praktijk weerbarstiger dan gedacht. Om structureel samen te werken met alle stakeholders, doelen te bepalen en te halen, binnen planning en budget blijkt vaak nog niet zo eenvoudig. Terwijl de Omgevingswet juist daarop gebaseerd is. Tijd voor een inspiratiesessie vol praktijkervaringen om elkaar te informeren, inspireren én daadwerkelijk een stap verder te helpen. Kijk hier voor meer informatie en/of aanmelden.