DOOR architecten legt zich toe op slim hergebruik

Wow. We lopen de trap op in het kantoor van DOOR architecten, een stapeling van zeecontainers, wit van binnen en felrood van buiten. Op de derde verdieping kijken we uit over de Tuin van BRET, een driehoekig terrein in het centrum van Sloterdijk, op zo’n tweehonderd meter van Station Sloterdijk. Wat een bijzonder uitzicht! Het hele terrein ademt circulariteit, een van de vele redenen waarom Saskia Oranje, met Karin Dorrepaal oprichter van DOOR architecten, zich op deze plek zo thuis voelt.

Alles bij de vestiging van DOOR is gericht op maximaal hergebruik van materialen, producten en grondstoffen, vertelt Saskia Oranje. De inrichting van de zeecontainers sluit daar naadloos op aan. Alle materialen, producten, grondstoffen, hebben er al een of meerdere levens op zitten. Kunststof ramen, traptreden, schuifpuien, houten geveldelen – allemaal uit sloop verkregen. Het verrassende is je dat het tweede leven er niet meteen aan af ziet.

PIT lab

In de gemeenschappelijke ruimte, waar tijdens het interview een ontwerpbureau uit Rotterdam een dagopdeheisessie houdt – hangen zes posters die duidelijk maken dat DOOR architecten verder kijkt dan de bricks, de hardware van het gebouw. “Gebouwprestaties moeten worden ingericht op de behoeften van de gebruiker. De mens centraal. Niet de mensen volgen de stenen maar de stenen volgen de mensen.” Om uit te vinden hoe je die uitgangspunten in de praktijk vertaalt, introduceerde DOOR architecten het PIT lab. Het is een organisch, circulair, gezondwerken-experiment dat enerzijds bestaat uit een zo circulair mogelijk gebouw (zoals het DOOR-paviljoen, gemaakt van hergebruikte, herbruikbare en bio-based materialen) en anderzijds uit gebruikers van dat gebouw met hun wensen, behoeften, bevindingen, ervaringen. “Door met gerichte parameters het gebruik te analyseren en te meten, passen we het PIT lab aan. En zo ontwikkelt de plek zich continu verder."

Op een van de drie posters staat ‘beweging’, met afbeeldingen van hulpmiddelen in het kantoor, om medewerkers te stimuleren te gaan bewegen. Een tweede poster heeft als thema ‘groen’. Wat is groen in het kantoor en wat draagt dit bij aan een gezond binnenklimaat. Dit is PIT lab ten voeten uit: de kwaliteit van het gebruik van het gebouw, in dit geval door groen, op een hoger plan brengen.

Sloterdijk

Veel van wat in het PIT lab in de Tuin van BRET door DOOR architecten wordt gepraktiseerd komt terug in de projecten van dit bureau. Het is in 2014 opgericht door twee ex-werknemers van rudy uytenhaak + partners architecten. Oranje en Dorrepaal werkten voor dit bureau. De twee bureaus zijn nu partners in Eindhoven. In de binnenstad van Eindhoven werken ze in het consortium !MPULS aan de circulaire renovatie van zeven gebouwen en van het stedelijk landschap eromheen.

'Gebouwprestaties volgen de behoeften van de gebruiker. De mens staat centraal'

Eerst even kort over Sloterdijk. Voor een deel van dit monofunctionele kantorengebied ontwierp het bureau samen met de gemeente Amsterdam een stedenbouwkundige visie met als uitgangspunt: wonen integreren in de harde omgeving van kantoortorens. Oranje schuift renderings van de woningbouwplannen over de gerecyclede tafel. Een plan dat inzet op contrast. Een plint van vier à vijf lagen waarin plek is voor woonloodsen, grote vrije ruimtes die flexibel zijn in te delen. Daarboven staan slanke woontorens waarin je kunt wonen met uitzicht op zee. De bijdrage van DOOR is met veel groen, ook op de daken. En dat alles ingekaderd in strakke hoogbouw, met onder andere een nieuwe woontoren van NL Architects. Stad en land ontmoeten elkaar hier: het groene leeflandschap van DOOR, en de harde stedelijkheid van de kantoren. Door die mix vormt het gebied een natuurlijke schakel tussen de Brettenzone (met de Tuin van BRET) en het Westerpark.

Slim Verduurzamen Gemeentelijke Gebouwen

En nu Eindhoven. De gemeente Eindhoven heeft de ambitie om in de periode 2035-2045 een energieneutrale stad te zijn. Onder de noemer ‘Slim Verduurzamen Gemeentelijke Gebouwen’ gaat deze stad de komende tien jaar zeven gemeentepanden in het stadshart verduurzamen. Het gaat om het Stadhuis en – toren, Stadskantoor, Mercado, NRE-gebouw, Van Abbe Museum en Designhuis. In plaats van het zelf bedenken van maatregelen en oplossingen om deze cluster van gebouwen te verduurzamen, heeft de gemeente de markt uitgedaagd met een oproep om plannen in te zenden. 137 bedrijven deden mee. Daaruit zijn vijf consortia geselecteerd. Eén daarvan kreeg de opdracht: !MPULS, een samenwerking van Brink Groep, DOOR architecten en rudy uytenhaak + partners architecten, DWA, Kuijpers (contracthouder) en Ballast-Nedam Zuid.

!MPULS

!MPULS en de gemeente Eindhoven werken samen in een alliantie-organisatie die breekt met de oude principes van de opdrachtgever die bepaalt. Vertrouwen van en naar elkaar vormt de basis van de samenwerking. Met een traditionele aanpak, een bestek maken en gunning aan de laagste inschrijver, kon de gemeente niet de gewenste sprongen maken in duurzaamheid. De markt was aan zet. Die werd uitgedaagd met de vraag: we hebben zoveel geld, dit zijn onze ambities, hoe krijgen we die voor elkaar? !MPULS had het beste antwoord. Het consortium ondertekende in oktober 2016 het contract, ter waarde van 85 miljoen euro (bij extra verduurzaming nog op te rekken tot 130 miljoen), met een looptijd van 10 jaar en een optie voor nog eens 5 jaar. Het contract omvat het hele cluster van zeven gebouwen. Normaal zet een opdrachtgever alle delen los in de markt, maar Eindhoven kijkt naar het geheel, inclusief de buitenruimte. Deze systeemgerichte aanpak is innovatief en trekt inmiddels veel aandacht, ook in het buitenland. De rijksoverheid kijkt over de schouders mee en laat zich graag informeren.

Ontmoeten en delen

!MPULS startte met de renovatie van het Stadhuis en de Stadhuistoren. Deze twee vormen het hart van de democratie. Oranje legt uit. “De gemeente werkt in verschillende gebouwen in het stadshart; grofweg heeft elk domein een eigen gebouw. Maar de gemeentelijk organisatie is in verandering. De gemeente zet steeds meer in op cross-sectorale samenwerking tussen de verschillende domeinen en de klant, of beter gezegd, de reis van de klant komt centraal te staan. De renovatie van het Stadhuis en de Stadhuistoren is bedoeld om die veranderingen mogelijk te maken. Vooral het Stadhuis zal zich gaan ontwikkelen tot de plek waar ontmoeten en delen centraal staan.”

Dit is een verkorte versie van het artikel dat eerder verscheen in vakblad Stedebouw & Architectuur, nr. 5 2018. Het volledige artikel lezen? Download dan het magazine via de bibliotheek van Stedebouw & Architectuur (lidmaatschap benodigd).