Het aantal inwoners van Nederlandse steden neemt toe, net als de bestedingen per inwoner in detailhandel en horeca. Toch neemt het aantal voorzieningen, zoals winkels, in het centrum van steden juist af. Dit en meer blijkt uit de vijfde editie van de Vitaliteitsbenchmark Centrumgebieden van Goudappel, die de economische vitaliteit van de honderd grootste centrumgebieden van Nederland in kaart brengt.
Afname aantal voorzieningen in stedelijke gebieden
dinsdag 3 september 2024
Het aantal stedelingen met een hoger besteedbaar inkomen groeit. Dit is gunstig voor de horeca en de detailhandel, maar de hogere omzet verdampt grotendeels weer door toegenomen kosten.
Het aantal voorzieningen in stadscentra is gedaald van gemiddeld 461 in 2019 tot 431 in 2024. Dit betreft kledingwinkels, fietsenwinkels, schoenenwinkels, sport- en woonwinkels. In de binnensteden is het aantal horecavoorzieningen ook afgenomen ten opzichte van 2022, maar dat geldt niet voor de grote én middelgrote centrumgebieden. Het sluiten van deze winkels ligt deels aan de verschuiving naar online aankopen, personeelstekorten, hoge energiekosten, de nasleep van de coronapandemie en een gebrek aan opvolging.
Leegstand blijft stabiel
De leegstand blijft stabiel doordat panden nieuwe functies krijgen, zoals een woonbestemming. Wat betreft bereikbaarheid: de centra worden goed bezocht door alle vervoerswijzen: te voet, met de fiets, het openbaar vervoer en de auto.
“Bezoekers willen een centrumgebied dat schoon en veilig is, waar sfeer en gezelligheid het verschil maken. Investeren in groen, zitgelegenheden, sfeervolle aankleding en evenementen die aansluiten op de wensen van bezoekers verbetert niet alleen het huidige verblijfsklimaat, maar ook het vestigingsklimaat voor nieuwe winkels en horecagelegenheden”, zegt Guido Scheerder, adviseur retail & centrumontwikkeling van Goudappel.
Historische binnenstad wint van het winkelcentrum op maat
Het totale beeld van de vitaliteit in Nederland blijft herkenbaar: grote, vaak historische binnensteden scoren hoog door het diverse voorzieningenaanbod en de aantrekkelijke ruimtelijke kwaliteit. Planmatig opgezette winkelgebieden hebben vaak te maken met een lager onderscheidend vermogen. Ook demografische trends spelen een cruciale rol in de lagere vitaliteit in de voorstedelijke gebieden, waar de bevolkingsgroei langzamer is en de vergrijzing sterker.
Utrecht, Amsterdam, Den Haag en Haarlem meest vitale centra
De top vier van meest vitale centrumgebieden blijft ongewijzigd ten opzichte van 2022: Utrecht, Amsterdam, Den Haag en Haarlem behouden hun positie. In de top tien is wel een verschuiving zichtbaar bij Zwolle en Den Bosch, die beide twee plekken stijgen. In Den Bosch spelen onder andere de veiligheid en verbeterde kwaliteit van de leefomgeving, waaronder meer groen (en minder zomerhitte), een rol. In Zwolle is de stijging onder andere te verklaren door een groei van het besteedbaar inkomen (iets hoger dan de landelijke trend), meer diversiteit van het aanbod en een verbeterde compactheid van het centrum.
Schagen door vergroening in de lift
Een opvallende stijger in deze editie is Schagen, dat een opmerkelijke sprong maakt van plek 74 naar plek 42. Deze vooruitgang is te danken aan een positieve bevolkingsprognose, een sterke vermindering van de leegstand, en een compacter centrum dat de aantrekkelijkheid van het gebied aanzienlijk heeft vergroot. "Schagen profiteert van de aantrekkingskracht van nabijgelegen steden zoals Amsterdam en Haarlem. De regio is in zijn geheel populair geworden."
“Een belangrijke pijler was de vergroening in het centrum van Schagen. Om stadscentra te vergroenen en leefbaar te houden, worden steeds vaker maatregelen genomen om gemotoriseerd verkeer te verminderen. Deze maatregelen worden vaak met argwaan bekeken door ondernemers. Het is dan ook cruciaal om de economische effecten van mobiliteitsmaatregelen vooraf in kaart te brengen en ondernemers vanaf de planvorming te betrekken. Samenwerken aan een plan op maat met een sterke onderbouwing loont”, aldus Scheerder.
Minder leegstand in Almere en Roosendaal
In de middenmoot zijn er meer verschuivingen te zien, voornamelijk door veranderingen in leegstand. Almere en Roosendaal maken een forse stijging door dankzij een daling in leegstand, terwijl andere factoren zoals diversiteit van het aanbod, autobereikbaarheid en demografische indicatoren ook invloed hebben op de rangschikking in deze regio.
Over de Vitaliteitsbenchmark Centrumgebieden
De 'Vitaliteitsbenchmark Centrumgebieden 2024' volgt op eerdere edities uit 2015, 2017, 2019 en 2022 en biedt inzichten in de huidige staat en de trends van de centrumgebieden. De Vitaliteitsbenchmark laat de aantrekkelijkheid en het toekomstperspectief zien van de 100 grootste centrumgebieden van Nederland, gebaseerd op het type winkelgebied en het aantal inwoners.
