Circulariteit: een kwestie van niet zeuren, gewoon doen

In 2025 moet Provincie Friesland dé circulaire regio van Nederland zijn. Met die ambitie is de Vereniging Circulair Friesland van start gegaan, indertijd nog met acht ondernemers. Inmiddels telt de vereniging tachtig leden. Wij spraken met directeur Houkje Rijpstra om te kijken hoe circulair Friesland al is.

Hoe is de Vereniging Circulair Friesland tot stand gekomen?

“In 2016 ontstonden overal in Friesland initiatieven voor een circulaire economie. Niemand kan dat alleen, wisten we toen al, dus moest er een platform komen om slimme combinaties te maken. Dat werd de Vereniging Circulair Friesland. Ons uitgangspunt was de grondstofstroomanalyse van Friesland uit 2015, primair om te achterhalen hoe we die grondstofstroomketens konden sluiten. Dit is in die tijd in kaart gebracht in samenwerking met de Provincie Friesland en daaruit rolden de meest kansrijke thema’s om ons op te richten.”

“We hebben nu negen thema’s, elk verbonden aan een aanjager met kennis van zaken: landbouw, bouw, voeding, biomassa, plastic, energie, water, mobiliteit en onderwijs. Vanuit elk thema maken wij een transitieDOE-agenda. Die ‘doe’ is expres. Wij willen geen beleidsstukken schrijven, we willen doen! Je leert in de praktijk het beste wat wel en niet kan en zo kunnen we samen met de sector kijken welke bewegingen nu nodig zijn.”

Hoe ziet dat er dan uit?

“Dat verschilt. We kijken eerst naar wat er nodig is, welk doel we willen bereiken en welk thema daarbij past. Dat komt bij voorkeur vanuit de leden. De aanjager van het gekozen thema organiseert dan bijvoorbeeld een rondetafelgesprek om te kijken hoe verschillende organisaties kunnen werken aan een oplossing.”

'We noemen ze ook wel de coalition of the willing, de koplopers van de sector'

“Die organisaties zijn ook écht verschillend. Onze tachtig leden bestaan uit alle Friese gemeenten (op 1 januari 2019 sluit de laatste zich bij ons aan), de Provincie, Rijkswaterstaat, de Veiligheidsregio, het Wetterskip, alle onderwijsinstellingen in de provincie en een grote verscheidenheid aan Friese bedrijven. We noemen ze ook wel de coalition of the willing, zeg maar de koplopers die bereid zijn hun nek uit te steken.”

Elk van jullie negen thema’s heeft als doel de circulariteit van Friesland te bevorderen. Hoe staat het daar nu mee?

“We zien vooral ontwikkelingen in de circulaire bouw. Daar speelt het enorm. Niet voor niets hebben we juist veel bouwbedrijven in ons ledenbestand. Het is niet toevallig dat momenteel de Bouwcampus Noord-Nederland in Dokkum gerealiseerd wordt, een proeftuin voor industrieel- en gasloos bouwen. Daar gebeuren prachtige ontwikkelingen. Onze inbreng daarbij is om partijen bij elkaar te brengen om een zo groot mogelijk effect voor heel Noord-Nederland te realiseren.”

Kun je een voorbeeld noemen van zo’n ontwikkeling?

“Nou, dat is iets waar we ook mee bezig zijn: laten zien wat hier gebeurt. Andere regio’s in Nederland tonen regelmatig met trots waar ze mee bezig zijn en dan denken wij: ‘O, dat doen wij allang’, maar dat laten we dus niet goed zien. Het allermooiste was tijdens een Europees Congres in Glasgow, waar gemeente Amsterdam vertelde dat zij als eerste een grondstofanalyse in 2017 hebben uitgevoerd. Wij keken elkaar aan en zeiden: ‘Zijn wij nou gek geworden?’ Wij hadden een jaar daarvoor al zo’n analyse uitgevoerd. Daar moest ik wel om lachen. In Friesland doen wij zoiets gewoon zonder er reuring aan te geven.”

'Andere regio's in Nederland tonen regelmatig met trots waar ze mee bezig zijn en dan denken wij: 'O, dat doen wij allang', maar dat laten we dus niet goed zien'

“Wat nu bijvoorbeeld speelt is dat we alle Friese gemeenten willen laten tekenen om in 2020 minimaal tien procent circulair in te kopen. In totaal wordt hier per jaar 1,5 miljard aan fysieke inkoop in de markt gezet. We maken daarvoor een catalogus zodat we vraag en aanbod bij elkaar kunnen brengen. Er zijn namelijk voldoende aanbieders van circulair materiaal, maar gemeenten weten vaak simpelweg niet wat er is en waar er beschikbaar is. Met zo’n catalogus hebben we goede hoop dat we die tien procent voor 2020 gaan halen.”

“Je ziet hier ook weer waarom de opmars van circulariteit stroef verloopt. Ja, wet- en regelgeving wil wel eens roet in het eten gooien omdat het heel erg op de oude, lineaire economie geënt is, maar inkopen en aanbesteden is net zo belangrijk. Leveranciers moeten daar nú over nadenken. Als jij nu niet kan aangeven waar jouw materiaal vandaan komt, of dat je hebt gezorgd dat jouw materiaal weer uit elkaar te halen is, dan dreig je de boot te missen.”

Over aanbesteden gesproken: in 2030 moet dat binnen overheden honderd procent gebeuren. Hoe vordert dat in Friesland?

“Gemeenten willen wel circulair inkopen, maar inkopers geven dus vaak aan niet te weten hoe dat moet. Daardoor doen ze het maar ‘gewoon zoals altijd’. Daar moeten we van af. Vanuit Circulair Friesland geven we aan de lopende band workshops aan inkopers om te laten zien waar ze op moeten letten en wat er mogelijk is, maar ook om ze te verbinden aan geschikte leveranciers. Zo zijn we nu bezig met een sporthal die is afgebrand en opnieuw wordt opgebouwd. Een van onze oprichters, een advocatenkantoor, schuift daarbij aan om input te leveren. Zij leren daarvan door bezig te zijn met circulaire wet- en regelgeving, maar ze leveren ook veel kennis aan de gemeente. Wij proberen dus slimme combinaties te maken door het werkveld als proeftuin te zien. We makelen en schakelen.”

'Als jij nu niet kan aangeven waar jouw materiaal vandaan komt, dan dreig je de boot te missen'

“Het liefst wil ik als ondertitel van de vereniging ‘doen, doen, doen’. Helaas is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Je ziet vaak dat de wil er is, maar als het dan werkelijk op papier staat, gaat men er vraagtekens bij zetten. Kan dat wel? Is dat niet te duur? Is er wel voldoende draagkracht? Dat is risicomijdend gedrag. Ik snap dat heel goed, het is ook lastig om in een bestuurlijk element risico’s te nemen. Ik ben zelf wethouder geweest, dus ik weet donders goed waar dit soort dingen sneuvelen. Maar als niemand durft, komen we niet verder.”

“Ik denk dan vaak: niet zeuren, we gaan het gewoon doen. Natuurlijk gaan sommige dingen verkeerd, maar dat is dan een les voor de volgende keer. Zo moet het ook in de gemeenteraad gecommuniceerd worden. Wees helder en bekijk de situatie goed. Lukt het niet, dan lukt het niet, maar dan heb je het wel geprobeerd. Dan vindt er hoe dan ook ontwikkeling plaats waar de volgende generatie baat bij heeft.”

Welk type partij is nou dé aanjager van circulariteit? Is dat de leverancier, de overheid of juist de gemeenschap?

“Op dit moment is er een kopgroep van ondernemers die de ontwikkeling stuurt, omdat daar de kennis zit. Zoals gezegd willen overheden wel, maar weten ze vaak niet hoe. Daar komen organisaties zoals wij in beeld om te koppelen en delen. Met particulieren hebben we minder van doen, maar dat neemt niet weg dat ook zij een grote rol spelen. Iedereen kan een bijdrage leveren, van minder plastic kopen tot afval scheiden. Het voelt misschien alsof je kleine stapjes zet, maar als iedereen dat doet, ga je echt een verandering zien.”

“De circulaire ontwikkeling gebeurt in elke sector op een andere manier. Voorheen moesten we blij zijn als het woord duurzaamheid op de bestuurlijke agenda stond. Inmiddels lees je overal ambities op circulaire economie. Dat is ook een valkuil, want door overmatig gebruik zegt het weinig, maar de intentie is er wel. Mensen zien in dat het anders moet. Nu is het een kwestie van breed uitdragen.”

'Voorheen moesten we blij zijn als het woord duurzaamheid op de bestuurlijke agenda stond. Inmiddels lees je overal ambities op circulaire economie'

“De Vereniging Circulair Friesland telt nu tachtig leden. Ik zie dat graag als de voorhoede van de circulariteit. De kennis en kunde die wij nu opdoen, moet verspreid worden onder de bedrijven en ik heb er heilig vertrouwen in dat dit gaat gebeuren. Een bouwbedrijf heeft er ook niets aan als onderaannemers het beoogde werk niet kunnen uitvoeren. Die ontwikkelingen moeten gedeeld worden zodat het breed gedragen kan worden, met zijn allen.”

Houkje Rijpstra
Houkje Rijpstra is sinds september 2017 algemene directeur bij de Vereniging Circulair Friesland. Ze was voorheen vanuit haar rol als wethouder van gemeente Tytsjerksteradiel al betrokken bij de organisatie als klankbord voor de gemeente. Na subsidie ontvangen te hebben in april 2017 van Samenwerkingsverband Noord-Nederland kon Vereniging Circulair Friesland een stevige organisatie neerzetten, onder andere door de focus te leggen op thema’s. 

Meer over circulariteit? Kom naar het Duurzaam Gebouwd Congres 2019

Tijdens het Duurzaam Gebouwd Congres, hét evenement in Nederland over verduurzaming in de bouw, worden Houkje Rijpstra en Douwe Faber (Ekwadraat Groep) geïnterviewd over hun voortgang in duurzame en circulaire ontwikkelingen. Het Duurzaam Gebouwd Congres vindt plaats op 14 februari 2019. 

Benieuwd? Koop nu je ticket!