Objectief oordeel over toegankelijkheid met Quick Scan

Sinds Nederland het VN-verdrag Handicap heeft geratificeerd, zijn gemeenten volop bezig met het opstellen van een inclusieagenda. Echter, het onderwerp is meestal belegd bij het sociaal domein. Het ruimtelijk domein kan echter heel veel betekenen als het gaat om de toegankelijkheid van de openbare ruimte. Maar waar begin je? 

Sinds twee jaar biedt WeCity de Quick Scan Toegankelijkheid aan, waarmee inzicht wordt verworven over de toegankelijkheid van wijken en buurten. “We vonden en vinden het onderwerp gewoon heel belangrijk”, vertelt Annemarie Boereboom van WeCity. “We merkten dat wij als bedrijf veel aan oplossingen werken die voor de zogenaamde 80-procentgroep goed zijn. Juist voor een kleine groep is toegankelijkheid heel belangrijk. Er is een discrepantie tussen die twee groepen. En er zijn al scans voor gebouwen, maar nog niet voor de openbare ruimte.” 

Objectieve data 

De Quick Scan Toegankelijkheid is gebaseerd op data. “Wij werken dagelijks aan datagedreven oplossingen”, verklaart Boereboom. “Data zijn objectief, het haalt de emotie uit de discussie. Toegankelijkheid is immers een gevoelig onderwerp.” Voor de scan baseert WeCity zich op de normen van het CROW en maakt het gebruik van geo-data uit de BGT. “We kijken naar de breedte en ondergrond van stoepen en naar objecten op de stoep. Daarbij is bijvoorbeeld een bankje een pluspunt, omdat je daar even kunt uitrusten. Een fietsenstalling heeft een ander effect, omdat rondom fietsenstallingen vaak meer gebeurt waardoor de toegankelijkheid juist onder druk komt te staan.” De drie gegevens worden gewogen wat een score oplevert die kan worden vergeleken met andere straten. “Na de berekening doen we een analyse. Waarom scoort iets goed of slecht? We geven de gemeente handvatten om mee aan de slag te gaan. In een jaren 60-wijk bijvoorbeeld is vaak weinig parkeerruimte maar een hoge autodruk. We kunnen dan adviseren om een mobiliteitshub te realiseren. Of denk aan lichtmasten, soms ben je al 60 cm van je stoep kwijt doordat een mast een stuk van de stoeprand is geplaatst. De resultaten uit de scan nodigen uit tot een gesprek over de knelpunten op straatniveau. Enerzijds is er laaghangend fruit, anderzijds kun je maatregelen opnemen in je meerjarenplanning.” 

Vijfheerenlanden 

Inmiddels is de Quick Scan al in meerdere gemeenten uitgevoerd, waaronder in Vijfheerenlanden. Een grote gemeente met meerdere kernen, als Vianen, Everdingen en Lexmond. Boereboom: “Hier was heel concreet de vraag hoe de gemeente data kon gebruiken om de openbare ruimte toegankelijk te maken.” Aldo Kivits is beleidsadviseur sociaal domein en projectleider VN-Verdrag. “Ik ben een jaar bezig geweest met het opstellen van de inclusieagenda, die gaat binnenkort naar de raad. Er is veel werk aan de winkel, dus de motivatie is hoog, er is een wereld te winnen als het gaat om toegankelijkheid”, stelt Kivits. Via via kwam hij in contact met WeCity, die in het najaar van 2022 de Quick Scan uitvoerde. “In maart volgde de duiding van de resultaten en in mei hebben we die op ons eigen handboek voor toegankelijkheid gelegd, die net wat anders is dan de landelijke richtlijnen. Dat maakte de scan nog wat bruikbaarder voor ons.” 

De resultaten van de scan kwamen voor Kivits niet als een grote verrassing. “Bij onze collega’s van de buitenruimte staat toegankelijkheid al best hoog op de agenda. Voor nieuwe gebouwen wordt altijd een schouw gedaan. Bovendien sluit een collega maandelijks aan bij een belangengroep om te horen wat er speelt. Het rapport van WeCity was voor ons meer een aanvulling op alles wat we al doen. We hebben besloten om niet meteen tot actie over te gaan, maar om aan te sluiten bij onderhoudsprojecten die toch al op de agenda staan. Echt schokkende dingen kwamen niet uit de scan. We wisten al dat met name in de historische kernen de toegankelijkheid niet altijd even goed is, maar dat is gewoon lastig.” 

Integrale blik 

Voor Kivits als projectleider fungeert de scan als een brug tussen het sociaal en fysiek domein. “Voor mijn collega’s die zich bezighouden met zaken als wmo is dat misschien minder van toepassing. Tegelijkertijd denk ik dat een toegankelijke leefomgeving raakt aan zowel het fysieke en sociale domein, wat past in de ontwikkeling om sowieso met een integrale blik naar de leefomgeving te kijken.” 

Hoewel de scan tot op zekere hoogte inzicht geeft in de toegankelijkheid van een straat of buurt, is daarmee de openbare ruimte nog niet automatisch toegankelijk. Het valt of staat met gedrag van mensen. “Auto’s staan in veel wijken standaard op de stoep. En zeker bij evenementen als markten en braderieën staat er soms van alles op straat. Voor ons reden om actiever op handhaving in te zetten, waarmee toegankelijkheid uiteindelijk meer tussen de oren van onze bewoners en ondernemers komt te zitten.”