Zo ervaar je dementie met virtual reality

Waar het relatief eenvoudig is om je voor te stellen wat een fysieke beperking betekent, geldt dat niet voor dementie. De dementiebril biedt dan uitkomst. Stadsergonoom Marieke van Brussel en stedenbouwkundig ontwerper Jasper Pat van de gemeente Zwolle nemen de proef op de som. 

De gemeente Zwolle is een van de 25 koplopergemeente van de VNG op het gebied van toegankelijkheid. Van Brussel zorgt ervoor dat het onderwerp binnen alle geledingen van de gemeente helder op het netvlies staat. Waar andere gemeenten toegankelijkheid benaderen vanuit het sociale domein, kiest Zwolle bewust voor een fysieke benadering. “Onze visie is dat je ergens moet kunnen komen om überhaupt mee te kunnen doen in de samenleving. Pas dan komen het sociale aspect en de informatievoorziening”, legt Van Brussel uit. 

Ervaren is het beste

Hoe om te gaan met dementie, is voor Zwolle nog niet helemaal helder. Samen met een aantal andere gemeenten en de provincie Overijssel heeft de gemeente een adviesbureau opdracht gegeven om te onderzoeken welke aanpassingen in de openbare ruimte gedaan moeten worden om mensen met dementie te helpen zelfstandig te functioneren. Nog steeds is het aan de gemeente zelf om maatregelen te implementeren. En dan kan het helpen als je zelf hebt ervaren hoe het is om dementie te hebben. 

Marieke van Brussel neemt de proef op de som ​

Van Brussel: “Ervaren is altijd het beste, dat geldt ook voor fysieke beperkingen. In dit geval zouden maatregelen die we implementeren voor mensen met dementie misschien ook van toegevoegde waarde zijn voor ouderen.” 

Leren van de gaming industrie 

“Het zou zelfs de moeite waard zijn om te onderzoeken of mensen met een lichte verstandelijke beperking dezelfde problemen ervaren”, vult Jan Rietsema van Into D’mentia aan. Hij begon in 2010 met de ontwikkeling van een dementiesimulator. Hiervoor werd onder meer contact gezocht met de gaming industrie. Rietsema: “In de cabine stap je in een verhaal waarin je zelf de hoofdpersoon bent. En dat personage heeft dementie. Je ervaart de desoriëntatie, de apraxie (het onvermogen om complexe handelingen uit te voeren, red.), het gevoel dat je personen niet meer herkent en je voelt je ongemakkelijk. Mensen die in de simulator zijn geweest komen er vaak zeer geëmotioneerd uit, zijn boos of gefrustreerd.”  

De simulator wordt met name ingezet voor het trainen van mantelzorgers. De cabine is echter een groot en log apparaat en kan niet gemakkelijk overal worden neergezet. Daarom is de simulatie vertaald naar een VR-bril. Een handzaam apparaat dat daardoor veel meer mensen kan bereiken. En hoewel de bril vooral mantelzorgers en begeleiders kan helpen, gaan Van Brussel en haar collega Pat de uitdaging aan om te zien wat ze van deze ervaring kunnen leren. 

Herkenbaar en confronterend 

De bril wordt opgezet en de koptelefoon ingeplugd. De simulatie duurt ongeveer twaalf minuten en bestaat uit drie scenes waarin de hoofdpersoon vanuit het eigen oogpunt de situatie waarneemt en waarbij een verteller het verhaal ondersteunt. Je ervaart onder meer dat je boodschappen hebt gedaan die eigenlijk al lang in huis zijn, dat je koffie zet zonder een filter te hebben gebruikt of dat je op je eigen verjaardag bent maar toch wordt buitengesloten door de visite. Zowel Van Brussel als Pat zijn onder de indruk van de simulatie.  

“Het is met name heel herkenbaar, maar ook confronterend”, vertelt Pat. “Vooral het idee dat je denkt heel capabel te zijn, maar dat je er dan achter komt iets helemaal verkeerd te hebben gedaan. En het volgende moment ben je dat weer vergeten en voel je je helemaal het mannetje. Je verbergt op sommige momenten je eigen onkunde en je voelt je boos. Ik kan me voorstellen dat dat nog erger is als je je in de openbare ruimte bevindt. Deze ervaring helpt me in zekere zin wel.” 

Verdere ontwikkeling van de VR-bril 

Van Brussel herkent de woorden van Pat en denkt dat de simulatie verder verbeterd kan worden voor professionals die vooral in de openbare ruimte werkzaam zijn. “Het zou mooi zijn als een scène zich buiten afspeelt, bijvoorbeeld op de weg van huis naar de supermarkt.” Rietsema heeft inderdaad de ambitie de VR-bril verder te ontwikkelen. “We willen de setting in huis verbeteren, onderzoek doen naar de overeenkomsten tussen mensen met een verstandelijke beperking en dementie en ons richten op mensen met een niet-Nederlandse achtergrond. En inderdaad blijkt dat de simulatie ook voor professionals in de buitenruimte erg nuttig kan zijn, dus wil ik daarmee aan de slag.” 

Meer lezen?

Dit artikel verscheen in de derde editie van het digitale Biind Magazine, special Toegankelijkheid. Lees het volledige magazine hier.