Slimme snelwegen in Nederland: welke rol gaan ze spelen?

Smart mobility is een kreet die we steeds vaker tegenkomen. Erg nieuw is het overigens niet. Er wordt al meer dan een decennium gesproken over slimme mobiliteit, waarbij reistijden, menselijke interactie en het aantal ongelukken allemaal gereduceerd moeten worden. De slimme snelweg is een essentiële factor binnen de ontwikkelingen op het gebied van smart mobility. Zonder slimme snelwegen kunnen we namelijk nu al een streep zetten door de zelfrijdende auto. Die heeft deze snelwegen namelijk hard nodig. Maar slimme snelwegen gaan veel verder dan de autonome auto. Hoe zit het nou precies met die slimme snelwegen in Nederland en welke rol gaan zij spelen in de toekomst van ons mobiliteitsbeeld?

Wat is een slimme snelweg eigenlijk?

Wanneer het gaat om de slimme snelweg, dan gaat het al snel over futuristische features waarbij de infrastructuur communiceert met de zelfrijdende auto en waarin de automobilist niets hoeft te doen. Allemaal leuk en aardig, maar zo ver zijn we nog lang niet. Integendeel, in de huidige auto is de automobilist nog altijd de baas. Dat betekent dat de slimme snelweg van vandaag communiceert met de bestuurder en in mindere mate met de auto. Een goed voorbeeld van een ‘hightech highway’ zien we wanneer we kijken naar industrieel ontwerper Daan Roosegaarde, die eigenhandig een kleine revolutie heeft weten te ontketenen. Roosegaarde is de man die de straatverlichting langs de snelwegen en N-wegen herzag en er een systeem van wist te maken dat zichzelf oplaadt tijdens daglichturen. Ook brandt de verlichting alleen op de momenten dat er verkeer actief is in de regio. Roosegaarde ontwierp daarnaast een wegdek met fluorescerende verf en sensortechnologie, waarmee de bestuurder op de weg zelf kan zien of het glad is of niet, dankzij de sneeuwvloksymbolen op het asfalt.

Redelijk beperkt dus nog?

Geenszins, want dit is slechts één van de vele ontwikkelingen die we op dit moment zien. Met de verplichte ADAS-systemen de komende jaren zal het aantal ontwikkelingen in hoog tempo toenemen. ADAS-systemen hebben namelijk baat bij grote hoeveelheden informatie, om op die manier daadwerkelijk een ‘geavanceerd rijhulpsysteem’ te kunnen zijn. Hierbij kunnen we denken aan sensoren en meters in de auto zelf, maar wanneer ADAS kan communiceren met de snelweg zelf, dan is dit natuurlijk nog vele malen beter.

We hebben het nog steeds niet over de zelfrijdende auto, maar de auto van nu. ADAS-systemen kunnen bijvoorbeeld een noodremsysteem activeren, of de snelheid aanpassen aan de hand van de voorganger. Kan hierbij informatie gebruikt worden over de staat (of temperatuur) van het wegdek, dan kunnen de ADAS-systemen veel optimaler werken dan wanneer bepaalde (f)actoren ontbreken in de berekening.

Maar uiteindelijk gaat het toch om de autonome auto?

Nee, slimme snelwegen zijn niet ingericht op een mogelijke factor voor de toekomst. Zij worden nu al ingezet op verschillende plekken. Zoals op de N239 waar luchtverplaatsing gemeten wordt om de verlichting aan te passen en waar een aparte strook gemaakt is waar elektrische auto’s al rijdend kunnen laden. Dit alles zorgt elektriciteitsbesparing, een hoge mate van veiligheid en comfort. Wanneer de data van alle testen in Nederland verwerkt zijn, is de kans groot dat het aantal slimme snelwegen in Nederland in hoog tempo toe gaat nemen.

Waarom gaan de slimme snelweg en autonome auto hand in hand?

Wie zoekt naar de smart highways, die komt in de meeste gevallen terecht bij uiteenlopende artikelen over de zelfrijdende auto. Hoewel de slimme snelweg in Nederland niet opgezet wordt met het oog op de autonome auto, is de associatie tussen de twee factoren binnen de smart mobility geen vreemde gedachte. De autonome auto, op dit moment nog een toekomstperspectief met veel vraagtekens, heeft namelijk enorme hoeveelheden data nodig. De CPU moet zelf keuzes en beslissingen kunnen nemen om de inzittenden veilig van A naar B te krijgen. Dat is lastig, omdat foutmarges onacceptabel zijn. Elk mensenleven is er een immers.

Om aan die data te kunnen komen, wordt veel gewerkt met sensoren, maar ook communicatie tussen de verschillende weggebruikers. V2V (Vehicle to Vehicle), V2G (Vehicle to Grid) en V2X (Vehicle to Everything) zijn daarbij populaire termen. Auto’s die met elkaar kunnen communiceren, kunnen namelijk onderling informatie uitwisselen en daar de keuzes op aanpassen. Een vermindering van de snelheid, het kiezen van een alternatieve route of zelfs het maken van een noodremstop. Dit gaat véél verder dan de huidige voorstellen die op tafel liggen voor de ADAS-systemen. Om het echter te perfectioneren, is meer informatie nodig. Kan de auto communiceren met de snelweg en het informatiesysteem, dan is er meer data die gebruikt kunnen worden om keuzes te maken, waardoor de kwaliteit van elke beslissing beter is.

En dat kan nu al ingezet worden!

Slimme verlichting om energie te besparen, oplaadstroken voor de elektrische auto en sneeuwvloksymbolen op de weg zijn al prima manieren om een snelweg slimmer te maken. Maar er is veel meer mogelijk. In het rapport ‘Infrastructuur gereedmaken voor automatisch rijden’ (download) uit 2018 spreekt de overheid al over het beschikbaar maken van een complete event layer waarin de auto voorzien wordt van alle mogelijke relevante informatie, zoals personen op de weg, nooddiensten die naderen, ongevallen op straat) en de noodzaak van C-ITS.

C-ITS is onmisbaar wanneer het gaat om smart mobility. Het is een compleet communicatienetwerk dat met alle weggebruikers gelegd wordt, waarin informatie verstrekt, ontvangen en gedeeld wordt. Dus niet alleen tussen voertuigen of automobilisten, maar álle mensen die deelnemen aan het verkeer. Dit is beter voor de doorstroming, vermindert het aantal ongelukken en zorgt ervoor dat mobiliteit daadwerkelijk slim wordt.

Wat mogen we verwachten van de slimme snelwegen in Nederland?

Rijkswaterstaat heeft smart mobility hoog op de prioriteitenlijst staan. Dat moet ook wel, want Nederland slibt onderhand dicht met steeds meer weggebruikers en druk op de infrastructuur. Op de website van Rijkswaterstaat staan verschillende projecten en testen die uitgevoerd worden. Samen met de ontwikkelingen op het gebied van slimme verlichting, communicatie met het asfalt en informatiesystemen, plus de verplichte ADAS-systemen die mobiliteit gaan veranderen, kunnen we er gerust op rekenen dat binnen afzienbare tijd steeds meer snelwegen aangepast zullen worden. En na alle files vanwege de wegwerkzaamheden is het hoog tijd voor smart mobility in Nederland.