Corona helpt de mobiliteitstransitie op gang, en nu is het tijd om door te pakken!

Vanuit de psychologie riepen we het al: gewoontegedrag  is lastig te doorbreken, maar life changing moments zoals een verhuizing of een nieuwe baan, bieden kansen om reisgedrag te doorbreken. Toen nog onwetend over het feit dat een van de grootste life changing moments in onze tijd wereldwijd binnen enkele maanden de kop op zou steken: de coronacrisis. 

Tijdens de eerste intelligente lockdown was het dubbele effect op de samenleving al snel zichtbaar: lege snelwegen en akelig stille stadscentra, een economische klap voor veel sectoren en eenzaamheid onder zowel jongeren als ouderen. Maar: snel volgden ook bijzondere, positieve nieuwsberichten: een ongekende afname van luchtvervuiling in China (zelfs zichtbaar op satellietbeelden) en kraakhelder water in Venetië. De natuur kreeg een pauze, zo leek het. Zelf leerden we ook dat het leven met minder of zelfs geen reistijd veel voordeel oplevert.

“Thuiswerken was in sommige sectoren praktisch allang mogelijk, maar het ontbrak ons nog aan de mindshift om het ook echt te doen. Met een duwtje in onze rug blijkt er ineens meer te kunnen dan we dachten.” 

Maar nu we op het 1-jarige jubileum van de coronacrisis afstevenen, zien we de drang naar het normale leven weer terugkeren. De verkeersdrukte is weer aardig op het niveau (al blijft de hyperspits nog uit), en thuiswerken kost ons steeds meer energie. In hoeverre heeft de coronacrisis een blijvend effect op ons reisgedrag, en hoe pakken we de mobiliteitstransitie door, ook ná de coronacrisis?

Onze nieuwe (reis)gewoonten 

Het coronavirus heeft ons noodgedwongen afgeleerd om zomaar te reizen, zonder na te denken of het écht nodig is. We werken massaal thuis. Thuiswerken was in sommige sectoren praktisch allang mogelijk, maar het ontbrak ons nog aan de mindshift om het ook echt te doen. Met een duwtje (of zeg maar gerust duw) in onze rug blijkt er ineens meer te kunnen dan we dachten: online bijeenkomsten en overleggen tussen bedrijven die hemelsbreed kilometers uit elkaar liggen. En dit bevalt de meeste mensen wel! Uit onderzoek blijkt dat veel mensen ook na de crisis vaker thuis willen werken.

In de coronacrisis nam de verkoop van vervoermiddelen ook fors toe: zowel de (e-)fietsverkoop als de tweedehands autoverkoop rezen de pan uit. Veel mensen (her)ontdekten de deze vervoermiddelen als alternatief voor het openbaar vervoer. Mensen die investeerden in een nieuw vervoermiddel, hebben zich op die manier ‘gecommitteerd’ aan dit vervoermiddel. De kans dat ze daarna blijven fietsen of autorijden, en dus consistent zijn met hun eerdere gedrag is groot. Dit gedragsprincipe noemen we binnen de psychologie het commitment and consistency, en blijkt goed ons gedrag te voorspellen.

Maar dan nu het openbaar vervoer. We voelden ons misschien af een toe een sardientje in die overvolle coupé. Maar hoe heerlijk was het dat je gewoon naar je bestemming werd gebracht, terwijl je zelf alvast wat kon werken of jezelf kon verliezen in een boek? En voor de rest van ons: je gewoon lekker niets deed en je liet afleiden door de Nederlandse landschappen of dat nét iets te persoonlijke telefoongesprek van het meisje tegenover je. Dit lijkt allemaal lang geleden. Waar de wegen langzaam weer voller raken, blijven de treinen en bussen aardig leeg.

“Hoewel de treinen, bussen en trams aardig leeg zijn, hangt er ook een grote mate van onvoorspelbaarheid omheen. Is het echt wel rustig? Komt er niet iemand naast of tegenover me zitten? Heeft iedereen zijn mondkapje goed op?” 

Mensen mijden het OV. In de eerste plaats vanwege de subjectieve onveiligheid: het voelt niet veilig om met het openbaar vervoer te gaan. Hoewel de treinen, bussen en trams aardig leeg zijn, hangt er ook een grote mate van onvoorspelbaarheid omheen. Is het echt wel rustig? Komt er niet iemand naast of tegenover me zitten? Heeft iedereen zijn mondkapje goed op? Deze onzekerheden zorgen ervoor dat we een gevoel van gebrek aan controle over ons gedrag hebben. En dat is iets waar we juist als mensen naarstig naar op zoek zijn: controle. Daarnaast blijken veel mensen het OV te vermijden omdat dit vanuit hun werkgever of vanuit de overheid wordt afgeraden. Tja, en het probleem blijft natuurlijk ook de communicatieboodschap: want, wat is nu een essentiële reis?

Niet inzakken, doorpakken! 

Voorspellen blijft lastig zonder glazen bol, maar, ik ben voorzichtig positief: Nederlanders kúnnen thuiswerken, en willen dit blijven doen. En daarnaast hebben we hebben massaal geïnvesteerd in nieuwe fietsen. Aan de andere kant hebben ook meer mensen een auto aangeschaft en is de drempel naar het OV nu nog erg groot. 

Hoe zorgen we dat we dan juist na de coronacrisis doorpakken in de mobiliteitstransitie? De coronacrisis biedt ons, hoe gek ook, kansen. Een aantal handvatten: 

• Een groot aandeel van de reisbewegingen voor de coronacrisis lag bij het woon-werkverkeer. Nu thuiswerken ineens mogelijk is, biedt dit een enorme kans om het aantal reisbewegingen te verminderen. Het is dus ontzettend belangrijk dat dit vanuit de werkgever mogelijk blijft, en als het kan verder gefaciliteerd wordt.  

• Naar thuiswerken blijkt de fiets dus ook sterk in populariteit gestegen. Hoe mooi zou het zijn als werknemers ook straks blijven fietsen, met al die gezondheidsvoordelen? Ook hier ligt een rol voor de werkgever. Dus werkgevers, faciliteer! 

• Voor we massaal terug het OV in gaan zullen we eerst een drempel over moeten. Het OV heeft een negatief imago gekregen, en dat moet anders. Maar, op het juiste moment! Pas als het objectief ook weer veilig en verantwoord is om met het OV te reizen, is het ook goed het gebruik van het OV te stimuleren. Want, willen het OV toch niet kwijt? De belangrijkste knop waaraan gedraaid moet worden is het negatieve imago. Want zijn we dan vergeten dat het OV het mogelijk maakt om alvast te werken, en zo de reistijd flink korter maakt? De focus zal weer op deze positieve associaties moeten worden gelegd, bijvoorbeeld via campagnes. Denk bijvoorbeeld aan reistijd als werktijd (laptop open en gaan), tijd voor jezelf met een muziekje of een boek en ook: geen files of krappe, dure parkeerplekken! En nu flexibel thuiswerken (hopelijk) mogelijk blijft, laten we dan meteen het sardientjesprobleem van voor de coronacrisis oplossen, en waar mogelijk buiten de spits reizen. 

Het grootste life changing moments dat wij (hopelijk) ooit zullen meemaken heeft mij veel mensen al een mindshift veroorzaakt. Nu is het tijd voor die blijvende modal shift.