Zelf aan de slag met data van de ondergrond

Voor veel opgaven waar we in Nederland voor staan, is de ondergrond van cruciaal belang. Voor zowel de energietransitie, klimaatadaptatie als de woningbouwopgave is goed inzicht op het gebruik van de ondergrond belangrijk om weldoordachte keuzes te maken. Goed nieuws: Nederland beschikt over zeer rijke data van de ondergrond. De kunst is om ze met elkaar te integreren. Maarten Welmers, business developer bij Esri Nederland vertelt over het praktisch toepassen van data over de ondergrond. 

“Als we kijken naar het praktisch toepassen van data over de ondergrond dan zie je dat per vraagstuk verschilt of ze meer gaan over de diepe of de ondiepe ondergrond”, vertelt Maarten Welmers van Esri Nederland. “Als we het hebben over zaken als geothermie, drinkwaterwinning of de bodemsamenstelling voor afwatering, dan gaat het over de diepe ondergrond. De ondiepe ondergrond gaat veel meer over de inrichting van de leefomgeving, inpassing van nieuwe civiele infrastructuur of gebouwen. Daar kan de data over de ondergrond helpen te bepalen welke eisen je aan funderingen van gebouwen stelt, of hoe riolering gedimensioneerd moet worden. Met een rijk beeld van de complete ondergrond maak je betere afwegingen. Hiermee reduceer je onder meer de faalkosten of toekomstige wateroverlast door extreme regenval.”

Eenvoudig en complex 

Nederland beschikt over veel data van de ondergrond. Met de introductie van de Basisregistratie Ondergrond (BRO) worden veel open data en modellen op één plek verzameld: het BRO-loket. Denk hierbij aan bodem- en grondonderzoek, grondwatermonitoring en 3D-modellen van de ondergrond. Data over kabels en leidingen zitten niet in de BRO: daar is KLIC voor. Tegelijkertijd kun je door het integreren van gemeentelijke data over rioleringen, boomwortels, ondergrondse containers, vervuiling, data van bijvoorbeeld netbeheerders in combinatie met BRO-data en modellen een behoorlijk beeld van de ondergrond maken en deze in 3D visualiseren.  

Welmers: “Voor een aantal toepassingen kunnen organisaties relatief eenvoudig met de BRO-data aan de slag, maar de ondergrond blijft complexe materie. Bij grote projecten krijg je een goed eerste beeld van de situatie met het GeoTOP-model van TNO, en kun je daarmee gerichter extra data gaan inwinnen. Daarbij zal vaak expertise van specialistische bedrijven nodig zijn. De BRO is nog tamelijk nieuw en een gemeentelijke BRO-coördinator is in veel gevallen relatief recent aangesteld. Vaak moeten organisaties nog ontdekken hoe ze de waarde van BRO kunnen benutten.”  

Met de gemeente Papendrecht en Programma BRO onderzoekt Esri Nederland momenteel hoe je als gemeente zelf die BRO-data en modellen kunt benutten. “Daar komen hele sterke casussen naar voren, bijvoorbeeld omtrent schouw van de ondergrond voor reconstructie bij zakkende grond, maar ook ten behoeve van klimaatadaptie en energietransitie (waar past het warmtenet straks). Daar werken we met BRO en gemeentelijke data. De verzamelde data geven een goed overzicht van de ondergrond op een specifieke locatie.” Het is volgens Welmers geen vervanging van expertise. “Je moet, zeker bij het multidisciplinair samenwerken, samen betekenis geven aan de data. De resultaten en de handleidingen hoe je dit als gemeente zelf kunt doen worden hierbij publiek beschikbaar gesteld. Hopelijk is dit een duwtje in de rug om de waarde van data van de ondergrond te ontdekken en benutten.” 

Gebruiker kan het zelf 

Naast het aanbieden van de GIS-technologie waarin alle data overzichtelijk wordt gepresenteerd, helpen Welmers en zijn collega’s met het gebruiken van de data. “Ons uitgangspunt is dat ArcGIS-gebruikers het zelf kunnen. We kunnen ze bijvoorbeeld leren hoe ze kabels en leidingen moeten visualiseren. We hebben handleidingen beschikbaar waarin we beschrijving hoe je met de data uit de BRO aan de slag kan. Hiermee kun je de complexiteit van opgaven en de samenhang daartussen inzichtelijk krijgen.’’ 

Papendrecht

In samenwerking met de gemeente Papendrecht heeft Esri Nederland onderzoek gedaan naar de meerwaarde van de BRO voor middelgrote gemeenten. De uitkomsten én praktische handvatten uit dit onderzoek zijn gepubliceerd op Regie op ondergrond Papendrecht​.