De staat van onze infrastructuur

Het is lastig een algemeen oordeel over onze infrastructuur te vellen want het is een heel breed begrip. In vergelijking met de landen om ons heen hebben wij een redelijk goede infrastructuur, maar het vraagt veel om dit niveau te behouden of zelfs te verbeteren. We hebben een dichte infrastructuur die erg fijn vertakt is en de Randstad is een regio die tot de meest stedelijke en dichtbevolkte regio’s van Europa behoort. Ons net van infrastructuur grijpt zo dicht in elkaar, dat wij het ons niet kunnen permitteren om een hoofdader of -object in de infra een tijdje buiten gebruik te stellen. Dat is echt een verschil met omringende landen waar de dichtheid van de infra lager is.

Veroudering

Er is momenteel veel onderhoudswerk en renovatie nodig, onze infrastructuur veroudert. Dit wordt onderstreept in het TNO-rapport Vernieuwingsopgave infrastructuur en het position paper Vernieuwing infrastructuur van NLingenieurs. Hierin wordt benadrukt dat de onderhoudskosten fors toenemen en grootschalige vervangingen en renovaties noodzakelijk zijn. 

Om ervoor de zorgen dat nieuwe infrastructuur duurzamer wordt moeten opdrachtgevers voorschrijven dat er zo veel mogelijk circulaire materialen worden ingezet. Zij kunnen letten op de herbruikbaarheid van de materialen. Daar zijn steeds meer mogelijkheden voor. Denk maar aan houten bruggen of een combinatie van hout met een ander materiaal. Daarnaast moeten opdrachtgevers aandacht besteden aan het klimaatneutraal of emissieloos bouwen. Dit kunnen ze doen door voor lokale partijen te kiezen, die bouwmaterialen en materieel niet door het hele land behoeven te vervoeren. Ten slotte kunnen zij vragen om een ontwerp dat aanpasbaar is aan het klimaat en over 30 à 40 jaar nog steeds bruikbaar is. 

Ontwerpen voor de korte termijn

Ik betwijfel of het slim is om voor de kortere termijn te gaan bouwen. Je hoort daar vaker geluiden over, met het oog op dat de wereld er over 40 jaar heel anders uit kan zien en we heel andere eisen stellen aan onze infrastructuur. Maar als je een object lichter uitvoert, levert dat geen enorme materiaal- en kostenbesparing op. Natuurlijk is het wel aan te raden om iets te ontwerpen wat flexibel modulair en aanpasbaar is. Daar zie ik meer in dan het ontwerpen voor een kort periode.

Klimaatbestendig

Een volgende trend is het klimaatbestendig maken van onze objecten een grote opgave. Bij dijken en waterkeringen worden er steeds strengere eisen gesteld. Je moet voldoende hoogte zien te bereiken. Dat is lastig in situaties waar je heel weinig ruimte hebt voor dijken en keringen. Om rekening te houden met klimaat, moet het allemaal steeds zwaarder uitgevoerd worden. Als je een dijk hoger moet maken moet het ook heel vaak breder. Er zijn gelukkig wel slimme oplossingen waardoor we toch ruimte weten te besparen en de kering wel hoger weten te krijgen. De pieken in de regenval worden steeds intenser. Dit zie je bijvoorbeeld in de afvoeren van de kanalen en rivieren. Het bewegingswerk van de stuwen moet steeds vaker in werking treden. Dat betekent weer meer slijtage, en dus meer onderhoud. Droogte en hitte veroorzaken met name problemen in stedelijk gebied, waar meer groen nodig is. De lijn-infra, zoals wegen en het spoor, hebben daar minder last van.

Naast veroudering en klimaatadaptatie hebben we te maken met een krappe arbeidsmarkt. We hebben weinig geschikte mensen om deze hele vervangings- en renovatieopgave aan te kunnen. Ik zie dat de energietransitie die gelijktijdig loopt, trekt aan dezelfde technische geschoolde mensen. Ik wil onze branche oproepen om jonge mensen te interesseren voor ons vak. Het is misschien een beetje een open deur, maar blijkbaar blijft het toch moeilijk. Het is belangrijk dat er in de toekomst nog genoeg ingenieurs zijn die dit werk met passie doen.

Sensoren

De laatste trend die ik zie is digitalisering en het slimmer omgaan met onderhoud. Met sensoren op objecten, bijvoorbeeld bruggen, kun je onderhoud gaan voorspellen en beter inschatten welke onderhoudswerkzaamheden je nog een jaar of 10 à 15 kunt uitstellen. Het werken met sensoren is veelbelovend, maar het staat nog in de kinderschoenen. Ik vind het heel belangrijk dat dit verder doorontwikkeld wordt en erin geïnvesteerd wordt. De komende 5 tot 10 jaar verwacht ik geen grote doorbraken, maar wel verdere ontwikkeling. We gaan er nog niet direct van profiteren. Het is soms ook lastig om deze innovaties toe te passen. Ik zie het nog niet direct gebeuren dat wij sensoren in de stenen van een rivierbodem plaatsen om te signaleren of ze in de toekomst weer weg gaan spoelen. Dat is ook duur. Bij bruggen en sluizen zijn deze technieken beter toepasbaar.

Samenwerken

De uitdagingen waarmee we te maken hebben pleiten voor andere vormen van samenwerking. Zoals het afsluiten van langjarige contracten en niet voor ieder object een aparte aanbesteding. Bij een langdurig contract kun je leren van elkaar en meer aandacht besteden aan innovatie. Ga bepaalde typen objecten en projecten bundelen, zodat partijen daarin specialistischer kunnen worden en ook kunnen innoveren. Dit gebeurt ook nu al bij bepaalde typen objecten en projecten. Overheden moeten werkzaamheden meer op elkaar afstemmen. Het is beter als de markt niet in één keer met een enorme piek aan projecten wordt belast, maar dat dit meer gelijkmatig verloopt. Het aantal technische mensen dat het moet uitvoeren is ook gewoon beperkt.

Wellicht dat hierdoor ook kosten worden bespaard. Het komt helaas regelmatig voor dat projecten veel duurder uitvallen dan gebudgetteerd. Een bekend voorbeeld hiervan is de Lelylijn. Deze werd ooit begroot op 3 miljard, maar werd gepauzeerd toen bleek dat dit 11 tot 13 miljard zou gaan kosten. Ik vind dat een beetje naïef. Als je weet dat één sluis op één locatie in Terneuzen al 1,2 miljard kost, dan kun je toch wel op je klompen aanvoelen dat een behoorlijk lang traject aan kilometers, zoals bij de Lelylijn hoger uit gaat vallen dan 3 miljard? Daarbij wil ik wel zeggen dat het soms nodig is om te investeren in de toekomst. Wij zijn nu ook heel blij dat er destijds geïnvesteerd is in de Afsluitdijk.

Overlast

De gewone burger gaat merken dat er af en toe een object of kunstwerk buiten gebruik gesteld zal worden, omdat deze niet meer veilig zijn om nog te gebruiken. Dat zal naar verwachting steeds vaker voorkomen. En als er gewerkt wordt aan een spoorweg, verkeersweg of vaarweg, dan gaat dit echt overlast geven.  TNO heeft in het rapport aangegeven dat er extra middelen nodig zijn in de komende jaren om deze opgave aan te gaan. Wij zitten nu op 1,1 miljard en dat gaat dan richting de 2,2 of zelfs 2,4 miljard. Als deze middelen ingezet gaan worden, dan gaan er echt veel werkzaamheden plaatsvinden aan de infrastructuur en gaat de gewone burger dat zeker merken. Zij staan dan vaker in de file.

Over de auteur

Jan Wessels van Boorsma adviseurs & ingenieurs is lid is van de Community Infra van Koninklijke NLingenieurs