Gezonde leefomgeving in Leiden: ruimtelijke puzzel vergt slimme combinaties

De Tweede Groene Ring van Leiden is een ring van groen en water die parken, sportparken, begraafplaatsen, volks- en stadstuinen, waardevolle natuur, landgoederen, waterlopen, oevers en wijken met elkaar verbindt. Zo ontstaat er een samenhangende groene zone voor mens, dier en natuur. Het project volgt op het welbekende Singelpark. De omvang van het nieuwe project maakt meteen dat de opgave enorm complex is. Want zoals in elke stad leggen meerdere opgaven een claim op de schaarse ruimte. Denk aan onder meer de energietransitie, mobiliteit en de woningbouwopgave. De kunst is om slimme keuzes te maken en daarbij de leefbaarheid van de stad voorop te blijven stellen.

Samenwerken aan gedeelde passie

Sylvia Weijers van VINU is bij de gemeente Leiden omgevingsmanager voor de Tweede Groene Ring. Ze heeft al jaren een grote interesse in de gezonde leefomgeving. Iets wat ze deelt met Merle Gormley, ooit collega bij VINU, inmiddels namens Connected Worlds werkzaam voor de gemeente Leiden. Bij VINU vonden ze elkaar in hun gedeelde interesse, iets wat ze konden toepassen bij een opdracht voor Schiphol Area Development Company (SADC) en specifiek op Schiphol Trade Park (STP). SADC ontwikkelt toekomstbestendige bedrijventerreinen van hoge kwaliteit waar mensen graag werken en verblijven. Leefbaarheid en gezondheid vormen een van de drie (innovatie)pijlers. Gormley: “Het betekende dat we samen gingen nadenken over hoe we de openbare ruimte zo konden inrichten dat ze mensen stimuleert om te bewegen, bijvoorbeeld in hun pauze of van en naar huis. Er was ruimte en geld beschikbaar om hier een visie op te ontwikkelen én aan de slag te gaan.”

Andere wereld

Weijers en Gormley omschrijven het project op STP als ware een mooie omgeving waar veel vrijheid was om dingen te proberen. Weijers: “Op STP is alle ruimte. Echt een andere wereld ten opzichte van de opdrachten die we nu hebben in Leiden. In Leiden is de ruimte schaars en tegelijkertijd zijn er veel verschillende ruimtelijke opgaven.” Gormley beaamt dat. “Toen ik in Leiden aan de slag ging was het echt even schakelen. De werkelijkheid ziet er hier anders uit!”

Grand Design

“Een grote vraag die in Leiden leeft is hoe je balans houdt tussen de verschillende ruimtelijke vraagstukken en de weinige beschikbare ruimte in zowel de ondergrond als bovengronds.” Precies waar Gormley zich nu bij de gemeente Leiden mee bezighoudt. “Binnen het project Grand Design proberen we te bepalen hoe we als gemeente tot slimme keuzes kunnen komen om alle ruimteclaims die onze beleidsambities met zich meebrengen een plek te kunnen geven in de stad.
Leiden is een fantastische stad met veel ruimte om te bewegen en te genieten van het vele groen. Doel is om dat niveau vast te houden of misschien zelfs te verhogen. En dat begint met inzicht creëren op wat er al is en wat we aan toekomstige ruimteclaims verwachten.”

Gormley beschrijft Grand Design als een ontwikkeltraject dat momenteel nog in de verkenningsfase zit. “Tegelijkertijd willen we concrete resultaten behalen door per opgave inzichtelijk te maken wat er de komende tijd aan ruimte in de stad nodig is. Voor de energietransitie krijgen we daar steeds meer zicht op. En zo gaan we elke opgave langs.”

Inspiratiesessie

Weijers en Gormley houden zich elk op een ander niveau bezig met de gezonde leefomgeving. De Tweede Groene Ring is het meest tastbaar. Weijers: “Bij het Singelpark was ik betrokken als projectmanager, net als nu bij de Tweede Groene Ring. Vanwege de lengte van de ring kan en zal de invulling per gebied en plek verschillen. Hij is gevarieerd en ‘kleurt mee’ met de grote verscheidenheid van gebieden waar de ring doorheen loopt.”

Momenteel loopt een prijsvraag voor ontwerpbureaus om tot een concept voor de Tweede Groene Ring te komen. Weijers: “Op de inspiratiesessie die we hiervoor hebben georganiseerd, konden bewoners en andere belanghebbenden hun wensen pitchen. Mooi is dat tijdens die sessie al op meerdere manieren ruimtelijke opgaven aan elkaar verbonden werden en slimme combinaties in de ruimte gevonden werden, zoals groen, sport en woningbouw op één plek combineren onder het motto ‘sport zit in onze natuur’.”

Helaas voor Weijers is het nog niet zo ver dat ze de resultaten van Gormley al kan gebruiken. “In een ideale wereld zou ik eerst het project van Merle afwachten en dan verder gaan met de Tweede Groene Ring. Maar we kunnen daar niet op wachten. Want ook de Tweede Groene Ring is een kwestie van de lange adem, het is niet binnen vier jaar gerealiseerd. Wat we wel al doen, is het starten met het uitvoeren van onze Tweede Groene Ring-ambities in lopende projecten die op of langs de Tweede Groene Ring liggen.”

Van experimenteren naar complexe realiteit

Van alle ruimte op Schiphol Trade Park naar de schaarse ruimte bij de gemeente Leiden, van green field ontwikkeling naar binnenstedelijke ontwikkeling. De verschillen konden bijna niet groter zijn. Gormley: “Persoonlijk vind ik dat ik nu precies op de goede plek zit. Door te mogen werken voor de gemeente Leiden zit ik heel dicht bij de inwoner waarvoor we het doen. De stad is het leefgebied waar je 24/7 bent en waar je graag komt met je kinderen. Men identificeert zich echt met de stad.” Weijers sluit zich hierbij aan. “STP was een heel mooie manier om te experimenteren met interventies voor de gezonde leefomgeving, en de lessen die we daar opgedaan hebben kunnen we nu goed gebruiken in de complexe realiteit in de stad.”