Stadidentiteit creëren met ledverlichting

dinsdag 2 juli 2024

De verledding van de openbare verlichting is niet alleen gunstig voor de energiebesparing, het biedt ook veel kansen voor het creëren van een identiteit die zowel ’s nachts als overdag sfeer meegeeft aan het straatbeeld. En dat hoeft echt niet ingewikkeld of duur te zijn.

Voor je garage kies je ander licht dan voor je woonkamer en zo is het ook in de openbare ruimte, stelt Peter Goedbloed, productmanager binnenstedelijke verlichting bij Signify. “We maken daarin onderscheid tussen functionele verlichting en illuminatie, bijvoorbeeld de aanlichting van bijzondere landmarks.” Met de komst van led is er veel veranderd op beide vlakken. “Het clichébeeld van illuminatie is de kerk die met grote schijnwerpers wordt aangelicht. Deze manier van aanlichten veroorzaakt veel lichtvervuiling, en met de komst van veel kleinere ledarmaturen is het mogelijk om kenmerkende elementen uit te lichten en kan een dynamisch lichtspel gecreëerd worden.”

Geen 13 in een dozijn meer

Goedbloed ziet grote verschillen waarop met de mogelijkheden van licht wordt omgegaan. “Als je kijkt naar de Benelux vind ik dat Nederlandse gemeenten gelukkig veel aandacht besteden aan de openbare ruimte. Tot voor kort leken alle doorzonwijken op elkaar, of je nu in Maastricht of in Zwolle was. Maar bij herinrichting kiezen gemeenten steeds vaker voor een unieke identiteit, het is niet meer 13 in een dozijn. En dat is een mooi signaal richting de bewoners.”

Zoals Goedbloed al aangaf maak je voor elke locatie andere keuzes, een tunnel bij de A2 vraagt om andere verlichting dan een stadscentrum of een woonwijk. Toch kan je ook op wijkniveau een eigen identiteit creëren. “De perceptie is dat dat alleen kan met veel verschillende armatuurtypes en configuraties. Maar je kunt werken met een standaard ledunit en toch verschillende vormtypes toepassen.”

Druk op de aanbesteding

Het hoeft niet per se duur te zijn, wil Goedbloed er maar mee zeggen. Wél moet je op tijd nadenken over welke rol verlichting precies heeft in een bepaalde buitenruimte. “Toen 10 jaar geleden de verledding van het areaal in volle gang was zijn met name de natriumlampen buiten de bebouwde kom vervangen. Hier speelde identiteit of leefbaarheid niet zo’n grote rol.

Nu zijn we aangekomen bij de locaties waar identiteit wél een rol speelt. Maak dan niet alleen maar een ledlichtpunt, maar neem in je overweging ook het lichtbeeld mee.” Dat dat niet altijd gebeurt heeft volgens Goedbloed te maken met de druk die er ligt op het in grote hoeveelheden aanbesteden. Het is immers eenvoudiger om gewoon een heleboel dezelfde armaturen te bestellen, de bekende koffer en kegelvormige armaturen. “Terwijl je met kleine verschillen toch veel impact kunt maken.”

Deventer is volgens Goedbloed een stad die haar identiteit goed weet te vertalen in het avondbeeld. “Die gemeente heeft een eigen visie op straatverlichting. Wanneer een object aangelicht moet worden, wordt dat meteen toegevoegd aan de infrastructuur. Deventer heeft natuurlijk een fraai historisch centrum. Onder meer de kerk en de Wilhelminabrug worden mooi uitgelicht en je kunt er een specifieke sfeer creëren door op een evenement in te spelen.”

Leefbaarheid en beleving naast efficiëntie

Dat een stads- of dorpscentrum sfeervolle verlichting krijgt is steeds normaler. Hoe zit het met woonwijken? “Helaas zie ik dat naar mijn smaak nog te weinig. Terwijl de mogelijkheden er wel zijn. Wij hebben de filosofie dat je met elke productfamilie voor elke locatie een coherente stijl moet kunnen creëren. Helaas wordt er vaak te technisch uitgevraagd en te veel de focus gelegd op het beheer en de kosten. Ik vind dat je niet alleen naar efficiëntie moet kijken, maar ook naar leefbaarheid en beleving. Ik vermoed dat er wat koudwatervrees is bij gemeenten. De perceptie is dat de beheersbaarheid in het geding is als je kiest voor iets anders dan een kofferarmatuur, maar dat is helemaal niet zo. We moeten meer laten zien hoe het anders kan en er meer over vertellen.”

Goedbloed maakt de vergelijking met een hotellobby. “Die wordt elke zeven jaar helemaal onder handen genomen en daar kan je dus gedurfdere keuzes voor maken. Maar de keuzes die je maakt voor de openbare ruimte, maak je voor de komende 25 jaar, voor een centrumgebied nog veel langer. Pak dus je kans om na te denken voor de lange termijn. Door de juiste opties te kiezen geef je landschapsarchitecten de creativiteit om diversiteit in de openbare ruimte te creëren. Je geeft hiermee bovendien een goed signaal af richting de bewoners en ondernemers in je gemeente.”

Door alleen te focussen op efficiëntie brengt de verledding van het areaal geen verbetering, stelt Goedbloed. “Verlichting is geen gimmick, maar door een eigen identiteit te creëren krijg je gewoon een mooier dorp of mooiere stad waar zorg en aandacht aan is besteed en waar inwoners trots op zijn.”