De duurzaam bereikbare stad

Om te bekijken waar een duurzaam bereikbare stad begint, scherp ik hem graag aan met waarom we dit willen. De achterliggende wens is om te komen tot een leefbare omgeving. Een omgeving, waarin we allemaal minder overlast van geluid, uitstoot en onveiligheid ervaren van noodzakelijke reizen tussen bestemmingen. We willen deze verplaatsingen maken met minder schadelijke effecten voor onze eigen gezondheid en de natuur om ons heen.  

In de omschrijving bestemmingen zit de crux. Ik zie bereikbaarheid juist breder dan enkel de stad. De stad is immers een onderdeel van een regionaal of zelfs internationaal Daily Urban System. Verplaatsingen binnen de stad vinden vaak al op een duurzame wijze plaats. Een beperkt aanbod aan parkeerplaatsen, goede fietsvoorzieningen en de aanwezigheid van dekkend (hoogwaardig) openbaar vervoer, zowel binnen de stad, als naar andere steden, maakt de auto niet het primaire, noodzakelijke vervoersmiddel. Het autobezit per huishouden ligt in het stedelijk gebied vele malen lager dan in het landelijke gebied. Bovendien zijn in de stad voorzieningen zoals een stadscentrum, concertzalen en een ziekenhuis dichtbij en goed bereikbaar voor alle vormen van vervoer. Dit zorgt ervoor dat stedelingen van jongs af aan opgroeien met een andere mindset. Waar in het landelijk gebied zo goed als elke tiener vanaf 18 jaar het rijbewijs heeft, is dit in het stedelijk gebied niet het geval. 

In het landelijk gebied ontbreken veelal de faciliteiten. Van goed openbaar vervoer of directe, hoogwaardige fietsverbindingen is geen sprake. De inrichting van dorpen en hun centra focust zich qua mobiliteit vooral op de auto. Als voorbeeld, het gemiddelde marktplein vormt het strijdtoneel van zware concurrentie tussen terrassen, evenementen en parkeerplaatsen. Van jongs af aan reist de jeugd als passagier mee op de achterbank. Op deze manier wordt autogebruik met de paplepel ingegoten, ook in het brein van de reiziger van de toekomst.  

Het grote autobezit, de inrichting op de auto en het gebrek aan faciliteiten voor andere vormen van vervoer, maken het lastig om de weerstand naar anders reizen te verkleinen en dus het gedrag te veranderen. Als voorbeeld, vanuit een groot deel van de regiogemeenten rondom Eindhoven, ben je eerder met de auto aan het strand in Zeeland, dan dat je met het openbaar vervoer in het centrum van Eindhoven bent. Op regionaal niveau holde het kwaliteitsniveau van het openbaar vervoer op de verbindingen van en naar de stad de afgelopen decennia hard achteruit. Tegelijkertijd wensen we dat het openbaar vervoer, in welke vorm dan ook, een grote rol speelt in de mobiliteitstransitie. Echter, gezien de huidige stand van zaken en de terughoudendheid in investeringen kan het openbaar vervoer deze rol voorlopig niet waar maken. Mede daarom neemt het autobezit per huishouden in de periferie van de steden nog steeds toe. 

Wat is dan de oplossing? Ik zie de oplossing breed. Als een mengpaneel, waarbij we draaien aan meerdere knoppen. Van investeringen in infrastructuur (voor fiets en openbaar vervoer) tot meer gerichte gedragsverandering. Ik vraag daarbij ook om meer aandacht voor de gebruiker. Niet alleen voor de gebruiker met toegang tot alle vervoerswijzen, maar vooral voor de gebruiker die dat nog niet heeft. Want in deze doelgroep buiten de stad zit de grootste uitdaging, uiteraard in het aantal verplaatsingen, maar vóóral in de mindset van een aangeboren autoafhankelijkheid. De sleutel voor een duurzaam bereikbare stad én de mobiliteitstransitie ligt buiten de stadsgrens.