Van BMX-les naar fietsstimulering in mobiliteitsvisie

woensdag 19 februari 2020

timer 7 min

Van BMX-les naar fietsstimulering in mobiliteitsvisie

Succeservaringen zorgen dat kinderen willen fietsen Foto: Shutterstock

Alle beleidsplannen in Nederland gaan ervanuit dat iedereen kan fietsen, terwijl dat helemaal niet zo blijkt te zijn. Joep Tiernego werkt met zijn project Fietsfans aan fietsvaardigheid op de lange termijn.

Iedereen in Nederland kan fietsen. Tenminste, dat was lange tijd zo. In de Arnhemse achterstandswijk Malburgen bleken veel kinderen dat niet te kunnen, om allerlei redenen. Joep Tiernego van de HAN Sport & Bewegen bedacht een plan om meer ‘fietsfans’ te creëren, met een aanpak die niet uitging van fietsveiligheid, maar juist van plezier en succeservaring. Zodat uiteindelijk de fietsvaardigheid op de langere termijn verbetert.

In juni 2019 diende Tiernego zijn project ‘Fietsfans’ in bij de Tour de Force innovatieprijs. “Het idee was dat we focussen op ‘willen’ fietsen door middel van BMX-lessen voor kinderen, waarbij de training van fietsvaardigheid volgt. We zien dat heel veel fietslessen zijn gebaseerd op veiligheid en regels. We geven kinderen kaders mee waarbinnen ze moeten leren fietsen, maar kinderen die kunnen fietsen gaan niet automatisch fietsen. Terwijl als je kijkt in de gemiddelde studentenstad, daar houdt grof gezegd niemand zich aan de regels. Wel beheersen zij de fietsvaardigheid zo goed, zodat ze bijvoorbeeld veilig kunnen oversteken en fouten van anderen kunnen compenseren. Bij ons plan richten we ons erop dat kinderen het fietsen leuk gaan vinden, omdat wij geloven dat dit de basis moet zijn.”

Migratieachtergrond

Met name in achterstandswijken, bijvoorbeeld in Marburgen in Arnhem, blijken veel kinderen niet te kunnen fietsen. “Bijvoorbeeld omdat kinderen geen fiets hebben. Veertig procent van de mensen in deze wijk hebben een niet-Westerse migratieachtergrond en daarvan is de helft niet in Nederland geboren. Binnen die groep is de kans dat je kunt fietsen best klein. En als je ouders niet kunnen fietsen, leren kinderen het ook niet van hen. Daarnaast heeft de status van de fiets vaak een link met armoede. Een status die ze juist willen ontvluchten.”

Natuurlijk zijn er ook andere manieren om je te kunnen verplaatsen van A naar B, erkent Tiernego. “Het niet kunnen fietsen is sec gezien niet het probleem. Wat wel een probleem is, is dat er rond basisscholen vaak ongelukken gebeuren, dat het er erg druk is met auto’s. Zorg er nu voor dat ouders en kinderen met de fiets naar school komen, dan neemt het autoverkeer vanzelf af. Elke procent meer verkeer zorgt voor tien procent meer file, bleek uit onderzoek. Elke auto minder rondom school zou dus ook maar zo een stevig effect rondom de basisschool kunnen hebben.” Prettige bijkomstigheid van het project is dat het de gezondheid van kinderen bevordert.

Plezier, uitdaging en succeservaring

Een focus op veiligheid, impliceert een onveiligheid. Bij ervaren onveiligheid zullen ouders minder snel hun kinderen op de fiets naar school brengen. “We willen daarom het fietsen gaver maken. Samen met Paul Klotz, van Rijn IJssel CIOS Arnhem, en zijn wielersport studenten zijn we gestart met het geven van BMX-lessen. Deze lessen geven de kinderen plezier, uitdaging en zorgen voor een succeservaring. Dit leidt er weer toe dat kinderen thuis gaan oefenen. Tijdens zo’n les gaan we eerst aan de slag met de basis: een rechte lijn kunnen fietsen, remmen zonder te slippen. Daarna gaan we verder met het kijkgedrag door de kinderen om pionnen heen te laten fietsen die buiten het gezichtsveld staan. We zien dan dat zelfs in groep 8 sommige kinderen echt niet kunnen fietsen. Deze kinderen pakken we eruit om ze één-op-één les te kunnen geven.”

Een aantal kinderen in de achterstandswijken heeft geen eigen fiets. Thuis verder oefenen is dan niet mogelijk. “We hebben erover getwijfeld om kinderen een fiets te geven, met hulp van Stichting Leergeld. Uiteindelijk denken we dat dit niet de goede manier is. In het geval van Marburgen hebben we het over misschien wel de armste wijk van Nederland. Voor sommige gezinnen is het echt overleven. Voor hen vertegenwoordigt een fiets waarde, waarmee je ook boodschappen kunt halen. De Rotary Club Arnhem Oost heeft nu tien fietsen gedoneerd die we op scholen neerzetten, zodat kinderen tijdens de naschoolse sport kunnen oefenen op het schoolplein.”

Winnaar Tour de Force

Met het plan won Tiernego de Tour de Force Innovatieprijs, die werd uitgereikt op het Nationaal Fietscongres van 2019. Het bedrag van 10.000 euro gebruikt Tiernego om het project een structureel karakter te geven. “Samen met Paul Klotz van Rijn IJssel CIOS Arnhem en het Sportbedrijf Arnhem zijn we de lessen verder aan het ontwikkelen. Het CIOS gaat onder andere bijscholing geven aan de buurtsportcoaches in Arnhem, simpelweg omdat zij breed inzetbaar zijn, maar niet specifiek een fietsinstructeur zijn.”

In juli 2021 staat het WK BMX op het programma en het evenement wordt gehouden op Papendal, Arnhem. Het moet een evenement van de hele stad worden, met allerlei side events voor jong en oud. Het WK is een concrete mijlpaal voor Tiernego waar hij het succes van het project aan kan tonen. “Het doel is dat elk kind uit Arnhem hieraan mee kan doen. Voor het rijden van een pumptrack heb je echter wel een basis fietsvaardigheid nodig; je moet een eenvoudige helling op en af kunnen rijden.”

Beleidsinterventie

Het project dat in 2018 klein begon, groeit inmiddels uit tot iets wat tot op bestuurlijk niveau invloed heeft. “De afgelopen tijd zijn we in gesprek geraakt met de politiek en verschillende beleidsterreinen. We kwamen erachter dat de mobiliteitsvisie van Arnhem zich alleen maar richtte op de infrastructuur en de samenwerking met de ‘zachte kant’ van de gemeente beperkt was. Hierdoor werd fietsstimulering niet concreet in de nieuwe visie. Dit beleid heeft pas zin als men wil en kan fietsen. We kwamen erachter dat het praktijkverkeersexamen slechts door zeventien procent van de kinderen uit groep 7 werd gedaan. We zagen in onze lessen letterlijk kinderen onderuit gaan, of tegen een muur rijden. Deze verhalen maken dat je dit kunt inzetten als beleidsinterventie. Het toont de urgentie die nodig is om het beleid van de stad te veranderen. Met de steun van de lokale politiek is er nu ook een motie aangenomen om hiervoor te zorgen. Dat is nodig om een dergelijk project te borgen voor de toekomst, zeker omdat wij vanuit HAN Sport en Bewegen en het CIOS dat niet stadsbreed kunnen oppakken; wij kunnen de fietslessen slechts op een paar scholen aanbieden.”

Jeugdherinnering

Het droomscenario voor Tiernego zou zijn dat fietslessen structureel worden gegeven op de basisschool. “Zodat er over tien jaar een hele generatie kan en vooral ook wil fietsen. Volgens mij is de jeugdherinnering die we creëren net zo belangrijk als het daadwerkelijk kunnen fietsen. Wat de ouders van later zich herinneren uit hun jeugd, zullen ze hun eigen kinderen ook willen meegeven. Dat wil overigens niet zeggen dat de fietslessen over een tijdje niet meer nodig zijn. We zien dat de toestroom van migranten niet afneemt, wat betekent dat er ouders blijven zijn die niet vaardig zijn in het fietsen. Er moet structureel aandacht blijven voor fietsen, net als voor zwemmen trouwens. Alle plannen die we in Nederland maken gaan uit van deze basisvaardigheden.”

Tijdens het Nationaal Fietscongres op 18 juni 2020 in ’s-Hertogenbosch wordt opnieuw de Tour de Force Innovatieprijs uitgereikt. Houd www.nationaalfietscongres.nl in de gaten voor meer informatie over het congres en Tour de Force.