Van ambitie naar handvatten: Toolbox Natuurinclusief Bouwen

Je hebt de term ongetwijfeld wel eens horen vallen: de Toolbox Natuurinclusief Bouwen, een digitale set aan praktische handvatten voor meer biodiversiteit in de stad. Hij wordt op 20 november gelanceerd tijdens het congres Natuurlijk, maar wij spraken alvast met Femke Jochems van mede-ontwikkelaar Vogelbescherming Nederland voor een kijkje achter de schermen.

Kun je wat vertellen over de werking van de Toolbox?

“De Toolbox is een website die informeert en inspireert over natuurinclusief bouwen, toegespitst op vier doelgroepen: architecten, gemeenten, projectontwikkelaars en woningbouwcorporaties. We hebben het hierbij over verschillende aspecten van natuurinclusief bouwen; het opnemen van speciale neststenen bij nieuwbouw of renovatie, aanleggen van groene daken, maar ook de inrichting van je openbare ruimte. Stel je wilt als ontwikkelaar iets voor huismussen doen in je gebouw, dan wijst de website je op technische maatregelen zoals mussenkasten in de gevel. Maar je kunt er ook informatie vinden over waarom groen in de stad belangrijk is en een presentatie om bijvoorbeeld je collega’s enthousiast te maken.”

‘De Toolbox informeert over hoe je bij beslissingen die je toch al maakt een bijdrage kunt leveren aan de biodiversiteit in de stad.’

“De website is ingesteld op de professionele doelgroep. We bieden dus informatie aan gebaseerd op de onderdelen van gebouwen, zoals een dak of gevel, maar ook de woonomgeving. Dat is een bewuste keuze. ‘Wat wil je maken?’ is het uitgangspunt. Op basis daarvan krijg je informatie en advies over verschillende toepassingen, zij het voor dieren, bomen of planten. Op de homepage gaan we ook periodiek informatie publiceren, van voorbeeldprojecten en vlogs met inspirerende mensen tot praktische informatie zoals factsheets.”

Natuurinclusief bouwen is vaak maatwerk. Hoe gedetailleerd is de informatie van de Toolbox? 

“Klopt, uiteindelijk is ieder nieuwbouw- of renovatieproject natuurlijk maatwerk. We proberen daarom algemene handvatten te geven. Bijvoorbeeld: wil je bomen toepassen in het project, probeer dan altijd eerst te behouden wat er is. Lukt dat niet, gebruik dan inheemse bomen, of onderzoek de mogelijkheid voor drachtbomen (bomen die voedsel voor bijen leveren, red.). De Toolbox informeert over hoe je bij beslissingen die je toch al maakt een bijdrage kunt leveren aan de biodiversiteit in de stad.”

Hoe is het idee voor een Toolbox voor natuurinclusief bouwen tot stand gekomen?

“De Toolbox is een logisch vervolg op onze activiteiten voor de bescherming van stadsvogels in de afgelopen jaren. In de provincie Noord-Brabant zitten we in diverse projecten al sinds 2017 met architecten, ontwikkelaars en gemeenten om tafel om advies te geven over natuurinclusief bouwen, om prioritaire soorten te beschermen, maar ook omdat natuur in de stad belangrijk is voor het welzijn en de gezondheid van mensen. Ook draagt meer groen in de stad bij aan klimaatadaptie.”

“Nu willen we graag onze kennis over natuurinclusief bouwen bundelen, zodat professionals waarbij we niet aan tafel zitten ook zelf aan de slag kunnen. Dat is voor professionele bouwpartijen soms nog een uitdaging. Toch is het uitgangspunt vaak hetzelfde: creëer verblijven en voedselplekken, pas variatie in landschap toe en realiseer bescherming. Die drie principes – voedsel, veiligheid en voortplanting – gelden voor de natuur in heel Nederland. In die zin is de inhoud van de Toolbox landelijk toe te passen.

'De uitgangspunten van natuurinclusief bouwen zijn simpel. Zorg voor de 3 v’s: voedsel, verblijf, voortplanting.’

“Dankzij ondersteuning van de provincie Noord-Brabant en provincie Overijssel en gelijkgezinde organisaties als RVO konden de Vogelbescherming Nederland en de Zoogdiervereniging de Toolbox ontwikkelen. Deze is vanaf 20 november te vinden op www.bouwnatuurinclusief.nl.”

Wat is jouw rol daarin?

“Ik werk mee aan de ontwikkeling van de Toolbox. Samen met collega’s van Zoogdiervereniging bundelen we onze kennis en adviezen over hoe je van de stad een fijne leefomgeving voor vogels, vleermuizen en mensen maakt. Hiernaast ga ik vanuit het project Heel Brabant bouwt natuurinclusief volgend jaar ook interactieve werksessies geven in Noord-Brabant aan de hand van de Toolbox. Tot slot werk ik mee aan de uitreiking van de Award Natuurinclusief Bouwen en Ontwerpen 2019, waarmee we al bestaande natuurinclusieve initiatieven in het zonnetje willen zetten."

Natuurinclusief bouwen is breder dan alleen biodiversiteit. Waarom is voor de ontwikkeling van de Toolbox gekozen voor de Vogelbescherming en de Zoogdiervereniging?

“De Vogelbescherming werkt al sinds 2005 aan stadsvogels en dus stadsnatuur, omdat een aantal vogelsoorten in de bebouwde kom afhankelijk is van menselijke bewoning om te broeden. We richten ons op particuliere tuinen, professionals in de bouwketen en op beleid van onder andere gemeenten. Aangezien een aantal vleermuissoorten ook hun verblijfplek in gebouwen hebben en ook afhankelijk zijn van groen in de stad, is de Zoogdiervereniging een logische samenwerkingspartner. Zo ontwikkelden we samen de Checklist Groen Bouwen, een soort voorloper van de Toolbox, om echt op gebouwniveau praktische maatregelen te bieden aan architecten en ontwikkelaars.”

‘Een stad vol vogels en vleermuizen is een indicator dat de stadsnatuur er ecologisch gezien goed voor staat.’

“Dus ja, stadsvogels zijn het uitgangspunt, maar dat is niet de enige focus. Zie het zo: een stad vol vogels en vleermuizen is een indicator dat de stadsnatuur er ecologisch gezien goed voor staat. Die dieren zijn er alleen als er gezonde lucht en voldoende groen en water is. Ook houden we ons door vogels te beschermen automatisch bezig met het faciliteren van insecten in de stad; zij zijn voor veel vogels een belangrijke voedselbron. In die zin zijn de Vogelbescherming en Zoogdiervereniging de natuurlijke kennispartners op het gebied van natuurlijke steden.”

Wat zijn de ambities van de tool, zowel bij lancering als in de toekomst?

“Veel gemeenten die we spreken zijn nieuwsgierig, maar ook organisaties als de NEPROM hebben interesse getoond. Ook zij zoeken naar manieren om met natuurinclusief bouwen om te gaan. Waar begin je? Waar vind je praktische handvatten? Die basis willen wij bieden: de eerste simpele stappen om een gebouw en de omgeving natuurinclusiever te maken.”

“In de toekomst willen de we de website natuurlijk blijven onderhouden en aanvullen. Bijvoorbeeld met inspirerende voorbeelden of nieuwe materialen en methoden. Ik hoop vooral dat de Toolbox er voor gaat zorgen dat natuurincluisef bouwen nog meer gaat leven in verschillende organisaties die iets met bouw en openbare ruimte te maken hebben, dat mensen gaan bijdragen zodat er blijvend nieuwe kennis en inzichten gedeeld worden.”

Over Femke Jochems
Femke Jochems werkt sinds 2018 als Projectmedewerker Stad bij Vogelbescherming Nederland. Zij is, samen met collega’s en de Zoogdiervereniging, verantwoordelijk voor het ontwikkelen van de Toolbox Natuurinclusief Bouwen. 

Zelf aan de slag met de Toolbox?

Op 20 november wordt de Toolbox officieel gelanceerd tijdens het congres Natuurlijk, een initiatief van provincie Overijssel in samenwerking met diverse stakeholders. Naast een spetterende lancering van de Toolbox kun je op dit congres ook zelf aan de slag met de Toolbox tijdens een hands-on sessie in de middag. Benieuwd? Meld je dan nu aan; het is gratis!