Singelpark Leiden: succesverhaal van meet af aan

Frank Kalshoven is al twintig jaar landschapsarchitect voor de gemeente Leiden en is een van de mensen achter het Singelpark. “We hebben dit natuurlijk met een heel team gedaan en we hebben samengewerkt met de stad”, doelt hij op stichting Vrienden van het Singelpark, waarover later meer. 

Van overtuigen naar samen creëren 

Het werk van Kalshoven is in die twintig jaar erg veranderd, vertelt hij desgevraagd. “De ontwerpen zijn veel groener, biodiverser geworden. We zaten er toen heel anders in, ook wat betreft participatie. Vroeger presenteerden we gewoon ons plan, nu maak je een plan samen met bewoners. Dat zorgt vooral voor veel draagvlak. Je was eerst bezig met overtuigen, nu doe je het samen, kunnen bewoners meedenken. Dat maakt het voor de ontwerper leuker. Je moet natuurlijk zorgen dat je geen tekenbureautje wordt, je kunt niet altijd 1-op-1 tekenen wat iedereen wil. Bovendien is het de kunst niet alleen te luisteren naar de grootste schreeuwers.” Een belangrijke les leerde Kalshoven toen de gemeente in zijn woonplaats Woerden en brug door zijn achtertuin wilde bouwen. “Dan zit je ineens aan de andere kant van de tafel.” 

Kalshoven houdt zich vooral bezig met het ontwerpen van parken, maar de laatste tijd gaat er ook veel tijd zitten in het herinrichten van hele stadswijken. “Wanneer ergens een nieuw riool wordt aangelegd grijpen we dat aan om de hele wijk opnieuw in te richten, van gevel tot gevel. We pakken dan meteen alles mee, denk aan groen, bomen enzovoort. Bovendien denken we aan de impact die het heeft op de stad.” 

Zes bruggen 

Zijn jarenlange ervaring kwam goed van pas toen in 2014 de eerste plannen voor het Singelpark in Leiden werden gemaakt. Het initiatief kwam vanuit bewoners, de gemeente pakte het op. “Ons doel was om het mooiste en grootste park ter wereld te maken. Of dan in ieder geval van Nederland.” Hoe dan ook een grote ambitie. In het weinig groene Leiden bovendien een welkome upgrade van de binnenstad. Lopen was vanaf het begin een van de speerpunten, net als groen en biodiversiteit. Logisch, als je bedenkt dat de bekende Hortus botanicus in deze stad is gevestigd. Kalshoven: “In parken heb je altijd paden, maar nu was het wel echt een van de hoofddoelen om er prettig doorheen te kunnen lopen en niet zozeer om te fietsen.” Om dit doel te bereiken moesten er heel wat verbindingen worden gelegd om de verschillende bestaande looppaden en parkjes aan elkaar te knopen. “We hebben voor het Singelpark zes bruggen gebouwd die de parken fysiek aan elkaar verbinden. Een kleine omloop is voor veel mensen al te veel. Stel dat je ergens 100 meter voor moet omlopen. Dat lijkt niks, maar het kan toch een barrière vormen.” Het park moest ook een bepaald gevoel oproepen bij de bezoekers. Iets wat met name bereikt wordt door de bijzondere beplanting en het feit dat elk park een eigen karakter heeft. “De stad heeft hier zelf een rol in”, vertelt Kalshoven. “Bewoners kunnen zelf een stukje park adopteren om te onderhouden, of om er te experimenteren met nieuwe planten.” 

Verbinden, verbeteren, vergroenen 

Verbinden, verbeteren en vergoenen. Het zijn de drie sleutelwoorden bij de realisatie van het Singelpark. Verbinden is genoemd, vergroenen ook. Met verbeteren doelt Kalshoven op het upgraden van lelijke plekken, zodat ze hun positie in het park echt verdienden. Parkeerplekken werden omgeturnd tot parkjes, slecht bezochte locaties kregen een make-over, zodat het daar ook prettig toeven is. 

Van meet af aan is het Singelpark een schot in de roos gebleken. Waar voorheen misschien 100 mensen liepen, kunnen nu soms wel 15.000 wandelaars het park bezoeken. “Het aanleggen van de bruggen heeft daarbij flink geholpen”, weet Kalshoven. “Maar corona heeft zeker als vliegwiel gewerkt. De mensen wilden toch naar buiten, in beweging blijven. Het rondje is ongeveer 6 kilometer lang, door extra lusjes te maken kan je het verlegen tot 10 kilometer. Er zit vrij veel horeca langs de route, waar je even kan gaan zitten of toen het dicht was een coffee to go kon halen. Ik vermoed dat als corona straks voorbij is, het park nog steeds populair zal blijven. Het park is echt een onderdeel geworden van het leven. Ook omdat wandelen überhaupt steeds belangrijker wordt.” 

Van New York naar Leiden 

Kalshoven haalde onder meer inspiratie uit de High Line, het bekende park op hoogte in New York. “Net als hier was dat een initiatief vanuit de stad, dat maakt het bijzonder. Net als de High Line moet het Singelpark een toeristische trekpleister worden en tegelijkertijd een park voor dagelijks gebruik zijn.” Er is nog een overeenkomst tussen het Singelpark en de High Line: de populariteit op social media. Kalshoven noemt het een van de succesfactoren van het park in Leiden. “Op social media gaat het lekker, ja. Andere succesfactoren zijn de eerder genoemde bruggen. Verder is het belangrijk dat het leuk is om in het park te zijn, er moeten dingen te zien en te doen zijn. En de toiletvoorzieningen zijn van groot belang. Daar zijn we de afgelopen tijd wel achter gekomen, toen de horeca gesloten was. Hier gaan we dus nog wat aan doen.” 

Het Singelpark is met name een plek om overdag te zijn. ’s Avonds wordt het park niet verlicht, om de dieren niet te verstoren. “Op doorgaande routes hebben we wel verlichting, maar over het algemeen is het donker in het park. En uiteraard komen op sommige plekken jongeren samen om te blowen. Dat is niet erg, zolang ze geen overlast veroorzaken. Het is niet verboden om ’s avonds in het park te zijn.” 

Succesverhaal 

Kalshoven noemt de samenwerking met de stad als cruciale factor voor het succesvolle proces. “De stichting Vrienden van het Singelpark werd opgericht, een groep mensen die duwde en trok aan het plan. Die samenwerking is gewoon ontstaan, het heeft ons zeker geholpen. De gemeente is niet voor iedereen een vertrouwenwekkende partij. Daarom kunnen bewoners betere marketing voeren voor het project.”  

Al met al is het Singelpark een groot succesverhaal. Op de vraag of er nog dingen anders of beter hadden gekund, moet Kalshoven lang nadenken. “Eigenlijk niet echt. Natuurlijk leer je altijd tijdens het proces. Als ik één ding moet noemen is het dat je ervoor moet zorgen dat er tussen het maken van het plan en de uitvoering zo weinig mogelijk tijd moet zitten. Verder heeft het park ons heel veel gebracht. Het wordt heel veel gebruikt, we krijgen veel aandacht in de media en de sociale binding van de bewoners met het park is groot. Leidenaren zijn trots op het Singelpark.” 

Dit artikel verscheen in Biind Magazine over Actieve Mobiliteit. Het hele artikel en nog veel meer lees je hier.