Groen is goed, maar wie gaat dat betalen?

In Amersfoort wordt een nieuwe, volledig natuurinclusieve wijk gerealiseerd, Common Woods. Natuurinclusieve woonwijken zijn een belangrijk middel om de doelstelling van de gemeente Amersfoort te behalen: een CO2 neutrale en klimaatbestendige gemeente met een rijke biodiversiteit zijn. Landschapsarchitect Delva heeft voor de buitenruimte in de wijk een ontwerp gemaakt. Een evenwichtig ecosysteem staat centraal, wat de biodiversiteit in de wijk stimuleert. In de tuinen worden overal dezelfde inheemse planten gebruikt en er zijn geen schuttingen, zodat dieren een groter leefgebied hebben.

Natuurplan is leidend

Het beheer van het groen in Common Woods, zowel in de tuinen als in de openbare ruimte, zal door bewoners worden gedaan. Zij moeten zich houden aan een vooraf opgesteld natuurplan en hebben bovendien geen zeggenschap over wat ze in hun eigen tuin mogen planten. Onderhoud en financiering worden collectief geregeld vanuit de VVE.

In dit geval investeren de toekomstige bewoners het groen in hun wijk. In de praktijk blijkt echter dat de financiering van natuur in woonwijken lastig is. Volgens Rebel Group heeft dat drie oorzaken. Ten eerste is het onduidelijk wat ecosysteemdiensten opleveren, waardoor natuur als kostenpost wordt gezien. Ten tweede is niet helder wie precies allemaal baat hebben bij natuur. Tot slot krijgen de baathebbenden geen inzicht in deze baten en wordt ze daarom ook niet gevraagd mee te investeren in natuurmaatregelen. Het is niet in alle gevallen mogelijk om de prijs van woningen te verhogen met het volledige bedrag van de groeninvestering, bijvoorbeeld bij sociale woningbouw. Het is dan relevant om te weten te komen wie er nog meer kunnen investeren.

Financiering groen anders regelen

Gemeente Amersfoort gaf Rebel Group daarom opdracht om onderzoek te doen naar de vraag: Hoe kunnen de bekostiging en financiering van groen anders worden georganiseerd om de vergroening van woonwijken te stimuleren? “We hebben de waarde van groen in kaart gebracht en vervolgens een aantal instrumenten benoemd om de financiering van groen anders te regelen”, vertelt Lianne van Ruijven van Rebel Group. “Deze methode hebben we voorgelegd aan de gemeente en het doel is bovendien om deze kennis breder te verspreiden.”

De wijk Common Woods zal bestaan uit 56 duurzame en energiezuinige woningen en wordt gerealiseerd op een voormalig manegeterrein aan de rand van landgoed Nimmerdor. “Het is ecologisch gezien een arm gebied”, vertelt Van Ruijven. “Het doel van de wijk is ook om het naastgelegen natuurgebied uit te breiden.”

Vastgoedwaarde gaat omhoog

Het was aan Van Ruiven en haar collega’s om uit te zoeken hoe je kunt laten zien wat groen oplevert. Per maatregel verschilt dat. “Door in plaats van asfalt of stoeptegels halfverharding neer te leggen zal je minder waterschade hebben. Bomen nemen CO² op, maar zijn ook stressverlagend en bovendien is aangetoond dat mensen minder ziek worden door de aanwezigheid van bomen. Hier hebben ook werkgevers profijt van. Bovendien zijn woningen in een groene omgeving meer waard”, stelt Van Ruijven.

Van de hierboven genoemde maatregelen kon heel concreet de waarde in euro’s uitgedrukt worden, hoewel hierbij ook uitgegaan werd van aannames. Van sommige baten, waaronder de verbetering van biodiversiteit, is minder goed te zeggen wat dat in geld oplevert. “De verbetering van biodiversiteit in dit gebied is een hoofddoel. Een ecoloog doet daarom een nulmeting in het gebied. Daarnaast wordt bepaald wat de doelsoorten zijn en welke maatregelen ervoor nodig zijn om die soorten te stimuleren. De ecoloog zal in de toekomst blijven monitoren, zodat we aantoonbaar kunnen maken wat de maatregelen opleveren.” De waarde van biodiversiteit kan wel goed gevisualiseerd worden en dat is voor Common Woods ook gedaan. Op een grote plaat wordt in beeld gebracht wat er in de wijk wordt gedaan voor dieren en planten en hoe dat in de gaten wordt gehouden.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Naast biodiversiteit is ook sociale cohesie een onderwerp waar niet direct een waarde in euro’s aan te hangen is. “Er wordt in de wijk wel op ingezet, bijvoorbeeld met een buurtkas en een moestuin. In de toekomst willen we onderzoeken hoe we dit onderwerp wel in cijfers kunnen waarderen.”

Ook andere partijen profiteren

De onderzoeksresultaten van Rebel Group tonen aan dat de baten van groen niet alleen de bewoners ten goede komen. Ook partijen als werkgevers, verzekeraars en de overheid profiteren van een groene en natuurinclusieve wijk. Het zou dan ook niet meer dan eerlijk zijn dat die partijen mee investeren. Dat is nu nog niet aan de orde, de toekomstige bewoners van Common Woods investeren in de aanleg én het beheer en onderhoud. Overigens lijkt dit de verkoop van de huizen niet in de weg te staan. Zo’n zestig tot zeventig procent van de woningen is al verkocht, weet Van Ruijven. 

Er wordt al wel geëxperimenteerd met het ombuigen van geldstromen bij gemeenten. Zo wordt in Den Haag een pilot gedaan waarbij budget dat eerder naar BOA’s ging, wordt geïnvesteerd in groen, omdat een groene wijk doorgaans veiliger is en er dus minder handhaving en toezicht nodig is. Deze en de andere instrumenten (zie kader) zijn voortgekomen uit gesprekken met de gemeente en andere partijen naar aanleiding van het onderzoek van Rebel Group. 
Met het onderzoek van Rebel Group wordt een stuk inzichtelijker wie er allemaal baat hebben bij groen. Het moet helpen om groen niet meer als kostenpost te zien, maar als iets wat daadwerkelijk iets oplevert voor de hele samenleving.