‘Niet omdat het moet, maar omdat het nodig is’

In onze reeks DuurzaamDoor-portretten over natuurinclusief bouwen belichten we de verschillende fasen van het bouwproces. In deze editie: het ontwerp. Voor Mariette Broesterhuizen, architect-partner bij Common Affairs, is het onderwerp relatief nieuw, maar past het perfect bij de visie van het architectenbureau: “Eigenlijk zijn we al bezig met natuurinclusief.”

• Hoe speelt natuurinclusief bouwen een rol binnen jouw werkzaamheden?

“Natuurinclusief bouwen is voor ons niet een doel op zich, maar juist een van de onderwerpen die belangrijk zijn in de verdichtingsopgave. Wij willen met ons bureau, dat nu tweeënhalf jaar bestaat, een leefbare stad maken. Actuele thema’s zoals natuurinclusief bouwen pakken we integraal op en verwerken we in onze ontwerpen, dus ook hittestress, klimaatadaptatie en gezond leven komen bij ons terug.”

“Het onderwerp staat bij ons hoog op de agenda, omdat het bewustzijn over het klimaat nu echt begint te komen. Een andere reden is dat (middel)grote steden aan het verdichten zijn en dat er een grote woningbouwopgave ligt. Het risico is verstening. Hoe houden we de stad leefbaar? Genoeg groen en water toevoegen en behouden is dan een antwoord. We zien ook dat in tenders het thema duurzaamheid steeds breder wordt getrokken, bijvoorbeeld naar leefbaarheid en gezondheid. Natuur is op ontzettend veel plekken een belangrijk item geworden.”

• Kun je een voorbeeld geven van een project waarin jullie natuurinclusief hebben ontworpen?

“We hebben een tender gedaan met gebiedsontwikkelaar AM voor een waterrijke en energieneutrale woonwijk in Krommenie, samen met onder andere Flux landscape architecture. Op de locatie waren voorheen sportverenigingen gehuisvest. Het dorp ligt nu met de rug naar het landschap. Het was als het ware de achterkant van het dorp. Wij vonden het van begin af aan belangrijk om de aangrenzende natuurgebieden in verbinding te brengen met de nieuwe woonwijk en Krommenie door het landschap met zijn waterstructuren en rietoevers door te trekken tot in de nieuwe wijk.”

“We wilden hiermee de biodiversiteit vergroten en mensen een kans geven om op een fijne en laagdrempelige manier de natuur in te trekken met fiets- en wandelroutes. In onze architectuur en stedenbouw denken we altijd na over aspecten als circulair bouwen, gebruik van natuurlijke materialen, biodiversiteit, regenwaterafvoer, etc. Eigenlijk kun je het zien als een soort totaalpakket van maatregelen waar natuurinclusief bouwen er één van is.”

• Je gaf al aan dat het bewustzijn voor de meerwaarde van natuur groeit. Waar denk je dat de urgentie voor groen vandaan komt?

“De natuur heeft meerwaarde voor de beleving van een gebied en voor de mentale gesteldheid, maar je kunt er ook andere vraagstukken mee oplossen. Groen vergroot de biodiversiteit, gaat hittestress tegen, vangt regenwater op en verhoogt het welzijn van de mens. Voor het slagen van een project zijn die aspecten minstens zo belangrijk.”

“Ik merk dat er steeds meer draagvlak voor groen is vanuit de overheid, bijvoorbeeld door het omarmen van bottom-up initiatieven. De urgentie van het thema wordt dus gezien door de overheid en de inwoners van de stad. Ik zie het echt als iets wat je breed moet inzetten, waarin de leefbaarheid van de stad voorop staat.”

• Wat is er volgens jou nu nodig om de transitie naar natuurinclusief bouwen te versnellen?

“Het wordt steeds belangrijker om samenwerkingen aan te gaan. Als architect kun je het niet alleen. Alle stakeholders in het ontwerp- en bouwproces kunnen een steentje bijdragen, want elke partij is vaardig in weer een ander stukje van dat proces. Ik vind het ook erg positief dat projectontwikkelaars het belang van een duurzame leefomgeving steeds meer voorop zetten. De slagingskans van een project wordt groter als je er een brede groep bij betrekt, ook bijvoorbeeld installatieadviseurs en ecologen moeten erbij betrokken worden, want een groen gebouw moet ook groen blijven.”

• Over beheer gesproken: dat wordt vaak als ‘remmende factor’ gezien, zoals Harwil de Jonge ook in ons vorige portret aangaf. Hoe sta jij daar tegenover? 

“Je moet er vanaf de eerste schets rekening mee houden. Als je wilt dat het groen in je ontwerp blijft zoals jij het hebt bedacht, moet je vanaf het eerste moment het beheer ervan in het proces implementeren. De bottleneck daarin? De kosten. Hoe zorg je ervoor dat het betaalbaar blijft? Dat eigenaarschap op de goede plek komt? Dat mensen verantwoordelijkheid nemen voor het deel dat voor hen is? Als beheer voor wat er ligt niet breed wordt gedragen, dan is de slagingskans klein.”

• Waar liggen nu de grootste kansen voor natuurinclusief?

“Meestal versnelt iets omdat de noodzaak groot is. Bijvoorbeeld: de beweging om woningen van het gas te halen, heeft gezorgd voor versnelling in de energietransitie, voor de ontwikkeling van alternatieven in energievoorziening. Ik denk dat dit voor natuurinclusief ook gaat gebeuren. In de afgelopen jaren waren afname van soortendiversiteit en het klimaat steeds vaker in de media. De urgentie wordt steeds duidelijker.”

• Wil je daarmee zeggen dat er wetten en/of regels nodig zijn voor dit onderwerp?

“Regels vanuit de overheid zijn een manier om iets voor elkaar te krijgen, ja, maar aan de andere kant wil je dat de markt ook zélf met die oplossingen komt. Niet doen omdat het moet, maar doen omdat het nodig is. Omdat het de stad leefbaarder maakt. De overheid kan daar een handje in helpen. Het is de vraag hoever ze daarin moeten gaan.”

“Een mooi voorbeeld is de gemeente Tilburg. Zij willen niet zozeer regels stellen, maar het goede voorbeeld geven. Zo werken wij samen met MTD landschapsarchitecten aan het ontwerp van de Stadswinkel. Op het dak creëren we vegetatie die normaal te vinden is aan de rand van het bos. Dit microklimaat heeft een rijke diversiteit aan planten, bloemen, maar ook vogels en insecten. Op deze manier ontstaat niet alleen een aantrekkelijke groene omgeving, maar stimuleren wij ook de diversiteit in de stad.”

• Wat vind je een hoopvolle ontwikkeling binnen natuurinclusief bouwen? 

“Dat er steeds meer marktpartijen en overheden de noodzaak van groen inzien en dat het maatschappelijk draagvlak versterkt. Ik merk dat men er steeds meer bewust van is dat de omgeving groener moet worden. Dat is wel een verschil ten opzichte van een aantal jaar geleden, toen was het nog geen onderwerp. Nu zie ik het in tenders, in de media, bij mensen zelf.”

“Er is een begin, maar het kan beter. Ik was ook bij het Nationaal debat Natuurinclusief bouwen, de zaal was heel goed gevuld en ook kritisch, wat een goed teken is. Door een breed pluimage aan mensen samen te brengen, krijg je andere vragen en standpunten. Gebruik die kennis van elkaar. Samen weet je zoveel meer dan in je eentje.”

Dit is het derde interview in een serie portretten van inspirerende professionals die werken aan natuurinclusief bouwen. In deze reeks komt de hele keten van het bouwproces, van ambitie tot beheer, van natuurinclusieve bouwprojecten voorbij. De serie is een initiatief van DuurzaamDoor in samenwerking met de Participatietafel Biodiversiteit (Natuurinclusief bouwen).

In de voorgaande edities van deze reeks lees je over de visies van Erik Pasveer, stadsstedenbouwer van Den Haag, en Harwil de Jonge, directeur Heijmans Vastgoed. Beiden hebben een inspirerende visie op natuurinclusief bouwen die aanzet tot actie.