‘De verstandhouding van het platform gehandicapten en de gemeente is verbeterd’

Hoe ervaart de mens met beperkingen de toegankelijkheid van de openbare ruimte? Een gesprek met Bert Vos, hij is slechtziend en vervult verschillende functies binnen verschillende belangengroepen. Zijn wens: ‘Ik zou willen dat architecten en aannemers op cursus gaan en leren om de toegankelijkheidsrichtlijnen die er zijn, ook daadwerkelijk toe te passen’. Tot die tijd, pakt Vos desnoods zelf de kwast en schildert een veilige oversteekplaats, waar dat gewenst is.  

Bert Vos is slechtziend en gedreven om een toegankelijke openbare ruimte te bewerkstelligen, voor zichzelf, en voor talloze medemensen met een keur aan beperkingen, groot of klein. Vos beïnvloedt de buitenwereld vanuit verschillende functies. Zo is hij lid van de werkgroep Mobiliteit van de landelijke Oogvereniging , bestuurslid van de regiogroep Groningen en voorzitter van het platform gehandicapten in Leek. Dit platform geeft gevraagd en ongevraagd advies over de inrichting van de openbare ruimte. Een ongevraagd advies is bijvoorbeeld om een zebrapad aan te leggen in een shared space gebied. Een pijnlijk woord, heeft Vos intussen begrepen: zebrapad wordt gezien als een schijnveilige maatregel. De Leekse wethouder is desondanks al om, zegt Vos, nu de raad nog. Maar desnoods schilder ik het zebrapad zelf.’  

Ondanks het vooralsnog ontbreken van een zebrapad, noemt Vos de verstandhouding van het platform met de gemeente ‘echt verbeterd’. ‘Wij worden al bij de bestektekeningen betrokken en houden ook gaandeweg contact. Want hoewel looplijnen? (worden hier geleidelijnen bedoeld?) tegenwoordig al worden ingetekend, wil de praktijk toch nog wel eens weerbarstiger zijn. Bovendien spreek je bij toegankelijkheid over een scala aan beperkingen van mensen. Zo is er een groot verschil aan oplossingen voor mensen in een rolstoel en slechtzienden. En spreek je over verstandelijk gehandicapten, dan moet je met weer andere zaken rekening houden. Bijvoorbeeld een glow in the dark toepassing die dient als oversteekplaats, wordt niet als zodanig herkend door deze mensen. Zij zien kris kras en willekeurig gestrooide lichtjes op de grond en begrijpen het doel ervan niet.  

Een grote ergernis van Vos is dat er al allerlei richtlijnen én integrale toegankelijkheidstandaarden zijn die worden beheerd door PBT-Consult, voorheen het Projectbureau Toegankelijkheid. ‘Wij zouden dus als belangengroeperingen helemaal niet nodig zijn, als architecten en ontwerpers deze richtlijnen standaard in de kast zouden hebben staan en ze ook zouden toepassen. Ik zou wensen dat zij allen nog eens op cursus gaan en leren om deze standaarden ook daadwerkelijk toe te passen. Als we toegankelijkheid al bij de bron kunnen aanpakken, dan zijn we al een stuk verder.’  

Maar tot dusver signaleert hij  nog vele problemen: maatregelen houden soms zomaar op of gaan op een andere manier verder. Geleidelijnen van ProRail zijn bijvoorbeeld uitgevoerd volgens een standaard richtlijn en daarmee eenduidig en voorspelbaar, die van gemeenten of provincies willen nog wel eens afwijken. Daar is nog veel te winnen. Een oplossing die Vos erg waardeert is een verlaagd aangelegde geleidelijn in Leek die voor rolstoelers makkelijk overrijdbaar is. Een blijvend  probleem voor Vos en lotgenoten zijn daarentegen shared-spacegebieden. ‘We zijn er echt op tegen. Als blinden en slechtziende kunnen wij verdwalen op de vierkante meter. Ze zeggen dan: het is veilig want mensen letten op elkaar, maar wij kunnen geen oogcontact maken.’     

Oogvereniging 

Ingeborg van der Pijl is projectcoördinator mobiliteit en toegankelijkheid bij de Oogvereniging en sluit aan op het verhaal van Bert Vos. ‘De Oogvereniging werkt veel samen met andere belangenverenigingen op het gebied van toegankelijkheid en is ook aangesloten bij de koepelorganisatie Ieder(in). Lokaal werkt de Oogvereniging vaak samen in gehandicaptenplatforms. 

Belangenverenigingen zouden zeker meer samen kunnen optrekken richting wegbeheerders en ontwerpers. Maar binnen die verbanden blijven we ons als Oogvereniging ook expliciet inzetten voor het inzichtelijk maken van wat er nodig is voor blinde en slechtziende weggebruikers, want er is nog veel onbekendheid en daardoor soms ook onbegrip. Iemand die blind is heeft veel behoefte aan voelbare structuren, denk aan geleidelijnen. Slechtziende weggebruikers hebben juist goed zichtbare contrasten nodig om hun weg veilig te kunnen vinden, zoals duidelijke markeringen van hoogteverschillen en van fietspaden.’ 

Steun in de rug

Door de verenigingen wordt zeker gewerkt aan ‘checklists’ voor een inclusief ontwerp. Van der Pijl: ‘Zo’n checklist is bijvoorbeeld al gemaakt voor gezondheidszorginstellingen, musea en kinderpoliklinieken. Het ontbreekt nog aan overkoepelende richtlijnen, normen en regelgeving. Wat er is, wordt lang niet altijd toegepast. Het wiel moet te vaak opnieuw worden uitgevonden. In opleidingen is bovendien te weinig aandacht voor inclusief ontwerp. Er is nog veel te winnen en dit kunnen belangenorganisaties niet alleen. Het VN-verdrag voor rechten van mensen met een beperking vormt een goede steun in de rug.’