Koolstofcoöperaties

“De energiecoöperaties zijn inmiddels dan ook een belangrijke en professionele partner in de energietransitie en een onmisbare bouwsteen in het maatschappelijke draagvlak.” Dat schreef staatssecretaris Yeşilgöz-Zegerius van Klimaat en Energie begin september toen ze de Tweede Kamer informeerde over onder meer de stand van zaken bij de participatie van burgers in de energietransitie. Even daarvoor was al gebleken dat ons land meer dan 600 energiecoöperaties kent en dat er al in 85 procent van de gemeenten minstens één energiecoöperatie actief is.

Een volgende stap op het gebied van het creëren van maatschappelijk draagvlak voor klimaatmaatregelen door middel van coöperaties is het opzetten van koolstofcoöperaties. Naar analogie met energiecoöperaties werken we aan het opzetten van pilots van lokale koolstofcoöperaties waarin boeren (en andere grondbezitters) zich samen met omwonenden gaan richten op de vastlegging van koolstof op/in landbouwgrond, vooral via het aanplanten van bomen en houtige landschapselementen als singels, bomenrijen, houtwallen, heggen, hagen, knotbomen, graften en griendjes. Particulieren, bedrijven en andere partijen die hun CO2-uitstoot willen compenseren, kunnen op die manier samen koolstofcertificaten kopen voor de CO2 die wordt vastgelegd door die bomen en houtige landschapselementen op landbouwgrond bij hen in de buurt. Boeren (en andere grondeigenaren) ontvangen de compensatie jaarlijks, om te beginnen 12 jaar lang.

In het juni 2019 uitgebrachte Klimaatakkoord is onder meer de volgende afspraak samen met en door de agrarische sector gemaakt: “LTO zal zich inzetten richting leden en in samenwerking met (de)centrale overheden, om meer bomen en houtige landschapselementen op hun bedrijf te integreren. Partijen nemen het initiatief om te komen tot een ‘Aanvalsplan versterking landschappelijke identiteit via landschaps-elementen’.”

Dat ‘aanvalsplan’ is in februari gepubliceerd, nadat het ministerie van LNV en de twaalf provincies eerder al de ambities voor de lange termijn (2050) hadden geformuleerd: 50.000 hectare of ongeveer 150.000 kilometer houtige landschapselementen. Houtige landschapselementen maken deel uit van agroforestry (agrobosbouw). Dat is in essentie een combinatie van landbouw en bosbouw die door het ministerie van LNV wordt gezien als 'een vorm van kringlooplandbouw die bijdraagt aan een sterkere verbinding van landbouw en natuur. We zien agroforestry als een positieve en kansrijke ontwikkeling. Integratie van bomen in de bedrijfsvoering kan nieuwe verdienmodellen voor agrariërs opleveren en tegelijkertijd een bijdrage leveren aan veerkrachtige en klimaatrobuuste landbouw, stikstofreductie en het versterken van landschappelijke kwaliteit en biodiversiteit.'

In het Klimaatakkoord is daarom niet voor niets de ambitie opgenomen om 25.000 hectare agroforestry te realiseren vóór 2030. Een ambitie die in een vol land als het onze alleen maar realiseerbaar is op landbouwgrond en dus ook alleen maar samen met boeren en andere grondeigenaren. Als we willen dat die (forse) stappen op het gebied van agroforestry gaan zetten, dan hebben zij en alle partijen die het Klimaatakkoord uitvoeren, elkaar dus hard nodig. Het is dan ook niet zo gek dat in datzelfde Klimaatakkoord al staat dat er een subsidieregeling voor de aanplant van 'bomen, houtige landschapselementen en agroforestry op landbouwbedrijven' komt (een subsidie die in België bijvoorbeeld alweer jaren bestaat).

Maar een financiële bijdrage hoeft niet alleen maar van de overheid te komen. In datzelfde Klimaatakkoord wordt bijvoorbeeld ook gewezen op het inzetten van zogenaamde carbon credits. Dat zijn verhandelbare koolstofcertificaten die particulieren, bedrijven en andere partijen die hun CO2-uitstoot willen compenseren, kunnen kopen. Zo komen er nu mede op ons initiatief voor het eerst koolstofcertificaten op de markt voor de vastlegging van CO2 in hout.

De Stichting Nationale Koolstofmarkt gaat de kwaliteit van deze koolstofcertificaten borgen, zodat de markt erop kan vertrouwen dat de koolstofvastlegging die op het certificaat staat (zie apart kader), ook daadwerkelijk wordt gerealiseerd. En op het PlatformCO2neutraal, onder de naam ‘Koolstofbank’ met financiële steun van het ministerie van LNV opgericht, komen vraag en aanbod, aanbieders en afnemers bij elkaar.

Als het even kan dus liefst op lokaal niveau in coöperatievorm om een zo breed mogelijk maatschappelijk draagvlak te kunnen creëren voor klimaatmaatregelen, zodat boeren en burgers gezamenlijk tegelijkertijd ook een bijdrage kunnen leveren aan en betrokken worden bij het verbeteren van de biodiversiteit en het aantrekkelijker maken van het landschap in de eigen omgeving.