Implementeren van de Omgevingswet? Zinloos.

Het zijn de afwijkingen van het normale patroon die ons alert maken. De opvallende prikkels. Zoals we op de automatische piloot grote afstanden door het verkeer kunnen sturen (‘ben ik al hier?’) en meteen wakker zijn als we een bal naar de straat ziet rollen. Terstond passen we ons gedrag aan.

Maar de geest van de wet kun je niet implementeren – die kun je slechts tot leven brengen.

De geest inblazen

Een belangrijk inzicht voor veranderprocessen, zoals de introductie van de Omgevingswet. Natuurlijk, deze nieuwe wet omvat een hoop zaken die je kunt implementeren, of zo u wilt uitrollen. Ik denk maar aan de implementatie van het digitale Omgevingsloket. Maar de geest van de wet kun je niet implementeren – die kun je slechts tot leven brengen. De geest van de wet gaat helemaal niet over systemen, die gaat over gedrag. Ik citeer:“De Omgevingswet vraagt om een heel andere werk- en denkwijze van overheden, burgers en bedrijven. Open, samenhangend, flexibel, uitnodigend en innovatief zijn daarbij de kernwoorden.” (bron: aandeslagmetdeomgevingswet.nl). En hier zit volgens mij de echte opgave. De geest van de Omgevingswet echt tot leven brengen, vraagt om nieuwe interacties en gedrag. En die ontstaan niet met ingewikkelde plannen of overtuigingsstrategieën, maar met inspiratie. Dit woord komt van het Latijnse in spirare, ofwel ‘de geest inblazen’. Het gaat om betekenis, zin!

Vernieuwingskracht is overal, als je het maar ziet.

Het gebeurt al lang

Open, samenhangend, flexibel, uitnodigend en innovatief en ook integraal … het goede nieuws is dat u niet met nul hoeft te beginnen. Het is er natuurlijk al lang. Vernieuwingskracht is overal, als je het maar ziet. Kijkt u maar eens rond in uw organisatie waar collega’s wijkgestuurd of opgavegericht samenwerken, of waar misschien al veel langer mensen geïnspireerd werken aan interactieve beleidsvorming. Er zijn altijd collega’s die hierin voorop lopen, betekenis voelen en zin hebben. En u heeft ook collega’s die enthousiast reageren op uw uitnodiging voor een mooi experiment: ‘wie heeft zin om samen deze opgave aan te pakken op een open, uitnodigende en innovatieve manier?’ Om vervolgens samen heel expliciet te leren van die ervaring. Met die eerste (soms al bestaande) ervaringen heeft u goud in handen. Want mooie leerzame voorbeelden zijn inspirerend voor collega’s. Ze geven bewijskracht, ze maken concreet en ze zetten een sociale norm. Uiteindelijk wordt ons gedrag meer beïnvloed door het (voorbeeld)gedrag van collega’s dan door de overtuigingskracht van onze leidinggevende. Sociale infectie noemen we dat.

Wat zijn de prikkels die ons wakker houden, wat is dan die rollende bal die ons alert maakt?

Wakker zijn

Klinkt mooi, maar ons brein kan nog wel roet in het eten gooien. Ons brein heeft namelijk de neiging gedrag dat we in een bepaalde situatie een aantal keer hebben vertoond, zo snel mogelijk de automatiseren. Dat scheelt een hoop energie. En zo reproduceren we met grootste gemak patronen uit het verleden op de automatische piloot. We trekken ons toch terug op ons domein, we mijden toch samenwerking, gaan overtuigen en ons op onze formele positie beroepen. En dan komt het erop aan. Wat zijn dan de prikkels die ons wakker houden, wat is dan die rollende bal die ons alert maakt? Spreken we elkaar aan? Hebben we dan een buitenstaander die ons de spiegel voorhoudt? Hebben we de discipline om wekelijks samen te kijken hoe consistent we handelen naar onze goede intenties? Of is er een leider die ons terugbrengt bij waar het ons om te doen was?

Het begint met zin en mooie intenties. En de sociale prikkels uit onze omgeving maken of we echt in de geest van die intenties handelen. Ik denk dat ik de omgevingswet ook in de veranderpsychologie ga introduceren, maar dan anders.

Dr. Arend Ardon is sociaal psycholoog, bedrijfskundige en mede-eigenaar van The Change Studio (www.thechangestudio.nl). Hij begeleidt met zijn team trajecten op het gebied van leiderschap & vernieuwing. Stevig in de inhoud, fris in de vorm. Deze blog schreef hij in aanloop naar het Topcongres Omgevingswet.