Doortrappen om ‘waardig oud te worden’

De afgelopen decennia zijn ouderen meer gaan fietsen. Dat is goed voor de gezondheid. Bovendien zorgt het ervoor dat senioren zo lang mogelijk zelfstandig blijven en met het sociale leven mee kunnen doen. Met de stijging van het aantal fietskilometers onder ouderen is echter ook een zorgelijke ontwikkeling op gang gekomen: een forse toename van het aantal (ernstige) letselgevallen. Bijvoorbeeld doordat senioren de fiets niet goed onder controle hebben of vallen bij het op-en-afstappen.

Weinig belangstelling ondanks leuk programma 

De meeste gemeenten organiseren daarom met VVN of de Fietsersbond speciale fietsdagen. Ondanks het leuke programma en de gratis koffie met cake valt de belangstelling voor deze dagen meestal tegen. Vaak omdat senioren zelf (onterecht) van mening zijn dat ze zich veilig in het verkeer bewegen vanwege de ruime fietservaring die ze hebben.

De kracht van Doortrappen: laagdrempelige interventies

Om meer seniore fietsers bewust te maken van veiliger verkeersdeelname, is in 2017 het startsein voor ‘Doortrappen’ gegeven. In dit programma staat niet de onveiligheid maar het behouden van plezier, gezondheid en zelfstandigheid centraal. Dat mondt uit in diverse interventies: een fietsparcours op de fietsbeurs, een gratis afstelling van de fiets voorafgaand aan de Fietsvierdaagse, een fiets-veiligheidsquiz in de pauze van de bridgeclub of een fietstocht voor grootouders en kleinkinderen. Voorbeelden die laten zien, dat de kracht van Doortrappen zich bevindt in het aanbieden van leuke, laagdrempelige activiteiten door een diversiteit aan organisaties; van wielerclubs tot fysiotherapeuten en van sportcoaches tot rijwielhandelaren, vrijwel iedereen kan een bijdrage leveren.

Ervaringen in Gelderland en Overijssel

Diverse provincies en gemeenten zijn inmiddels met Doortrappen gestart. Het ROV-Oost Nederland was één van de eerste organisaties die het programma oppakten. Inmiddels zijn 13 gemeenten in de regio  bij Doortrappen betrokken en zijn we met diverse gemeenten in gesprek. Onze eerste ervaringen hebben we vertaald in een aanpak die effectief blijkt te zijn.

Eerst kwartiermaken, dan beslissen 

Zo nemen gemeenten in Gelderland en Overijssel pas na de eerste fase van Doortrappen, het kwartiermaken, de beslissing om wel of niet aan het programma deel te nemen. Enthousiasme over de opzet van het programma gaat namelijk vaak hand in hand met onzekerheid over de verantwoordelijkheden en investeringen die daarmee gepaard gaan. Omdat de gedachte is dat je beter het zeker voor het onzekere kunt nemen, haakten sommige gemeenten bij voorbaat af. ROV-Oost Nederland biedt daarom het kwartiermaken als oriëntatiefase aan de gemeenten aan. 

En dat helpt. Na twee werksessies weten alle betrokkenen wat deelname aan Doortrappen concreet voor hen betekent. We brengen aanwezig beleid waarop het programma kan aansluiten in beeld, verzamelen bestaande activiteiten en organisaties die betrokken kunnen worden en zetten de (meestal beperkte) hoeveelheid tijd en financiële middelen die men nodig heeft op een rij. 

Voldoende input voor beleidsvoorstel

Het overzicht uit het kwartiermaken neemt de grootste onzekerheden weg en helpt gemeenten om gefundeerd te besluiten of ze wel of niet aan Doortrappen willen deelnemen. Besluiten ze het programma te implementeren, dan biedt de (tijdens het kwartiermaken) opgehaalde informatie meteen voldoende basis voor het schrijven van een werkplan of beleidsvoorstel. 

Gedeelde verantwoordelijkheid

Een andere belangrijke ervaring betreft de gesprekspartners. Kwartiermaken doen we vanaf het begin in een brede context. We kiezen ervoor om direct aan tafel te gaan met organisaties als ‘Welzijn Ouderen’, sportcoaches, VVN, Fietsersbond en alle andere organisaties die een bijdrage kunnen leveren. Daar blijkt (vaak voor het eerst) dat er al een groot aanbod van activiteiten en organisaties aanwezig is waar Doortrappen soepel bij kan aansluiten.

Voor de meeste verkeerskundigen is dat even wennen omdat ze verkeersveiligheid als hun verantwoordelijkheid beschouwen die je niet zo maar uit handen geeft. Maar door vanaf het begin samen aan tafel te zitten en elkaars ervaringen te bespreken groeit het gevoel van gedeelde verantwoordelijkheid. Dan ontstaat het vertrouwen om de beschikbare middelen bij elkaar te leggen en een werkgroepje met disciplines samen te stellen. Na de oriënterende fase kiezen veel organisaties ervoor om de coördinerende rol bij de afdeling ‘ouderenbeleid’ van de gemeente of een welzijnsorganisatie te leggen. 

Potentie Doortrappen

Na gesprekken in acht gemeenten kunnen we zeggen dat Doortrappen veel potenties in zich heeft. Door ervaringen en activiteiten uit verschillende betrokken organisaties en disciplines samen te brengen ontstaat een breed speelveld. Dat is niet alleen goed voor het verbeteren van de verkeersveiligheid onder seniore fietsers. Het is de basis om, zoals een wethouder in Overijssel het formuleerde, ‘waardig oud te kunnen worden’. 

Deze blog verscheen eerder bij Verkeerskunde