Webinar hittestress & gezondheid: kennis en verbinding

Dagvoorzitter Astrid de Wit, zelf programmamanager klimaatadaptatie bij de provincie Zuid-Holland heette de deelnemers welkom in de speciale congrestool. En ze introduceerde kersverse gedeputeerde Meindert Stolk voor het openingswoord. “Hittestress is een actueel thema”, begon Stolk. “Het moet duidelijk worden dat hitte een gevaarlijk gezondheidsrisico is en dat het daarom hoog op de agenda moet komen te staan. Vandaag werkt het weer mee, goede timing door de provincie Gelderland”, verwees Stolk naar de Week van de Hitte die de provincie Gelderland organiseert en waar het webinar van Zuid-Holland dan weer onderdeel van is.

Simpele oplossingen bestaan niet

“In de zomer van 2019 zagen we voor het eerst temperaturen boven de 40 graden”, ging Stolk verder. “En afgelopen jaar hadden we de meeste tropische dagen achter elkaar. Unieke situaties, die steeds vaker gaan voorkomen. Je zou denken, we halen de stenen eruit en doen groen erin. Meer bomen, meer water, klaar is Kees. Schijn bedriegt, simpele oplossingen bestaan niet. De ruimte is schaars, we hebben te maken met veel partijen, het kost veel geld en we hebben veel kennis nodig. Dat alles maakt het complex. We moeten daarom geen enkele oplossing schuwen, we moeten out of the box denken. Zo ondersteunt de provincie enkele startups. Dit soort concrete oplossingen moeten we verder helpen, zodat we samen de leefomgeving prettiger en gezonder kunnen maken, hoe mooi zou dat zijn.” Het doel van de webinar was helder voor Stolk. “We willen alle betrokken partijen aan elkaar koppelen, ervoor zorgen dat slimme startups hun weg vinden naar de gemeenten, het fysiek en sociaal domein verbinden.”

Koelsjaal

De webinar ging verder met een panelgesprek onder leiding van dagvoorzitter Astrid de Wit, samen met een aantal partijen die de handschoen hebben opgepakt als het gaat om het tegengaan van hittestress. Of, zoals De Wit het verwoordde ‘de koelsjaal hebben omgedaan’. Als eerste kwam Florien van der Windt MT-lid Publieke Gezondheid bij VWS aan het woord. Samen met collega’s van het Ministerie van LNV heeft zij het programma Gezonde Leefomgeving opgestart. “Gezondheid krijgt steeds meer aandacht, ook in de leefomgeving. Ons programma stelt kennisontwikkeling centraal. Gezondheid kent natuurlijk veel aspecten, het komt op veel manieren terug in de leefomgeving. Wij willen concrete handvatten bieden, bijvoorbeeld voor ontwerpnormen. Het mooie is, meer bomen en meer groen is niet alleen goed tegen hittestress, maar zet mensen ook aan tot meer bewegen.” Ontwerpnormen zijn met name handig voor nieuwbouw, ook in de bestaande bouw is nog veel te winnen. “We geven dan ook handvatten in de volle breedte”, geeft Van der Windt aan. “We kunnen niet alles tegelijk, maar we pakken het zo breed mogelijk aan. Zo werken we bijvoorbeeld aan één loket voor lokale en regionale partijen om kennis te halen. Mijn droom is dat we over een tijdje alle belangen vanaf het begin meewegen en een bewuste afweging maken zodat we gezond kunnen leven en bewegen in onze leefomgeving.”

Hitteplan

Sanne Hogesteeger van het klimaatcentrum van het Rode Kruis was de volgende die haar licht op hittestress liet schijnen. Ze was van mening dat er zowel op de lange als op de korte termijn actie ondernomen moet worden om de gevolgen van hittestress tegen te gaan. Directe zorg aan kwetsbaren én aanpassingen doen aan de leefomgeving. “Het een kan niet zonder het ander. Voor komende zomer hebben we niet ineens allemaal hittebestendige steden, dus we moeten ook directe zorg bieden.”

Het Rode Kruis was 15 jaar geleden de initiatiefnemer voor het inmiddels bekende hitteplan. Hoe staat het ervoor? “Het is al mooi dat deze samenwerking tot stand is gekomen. Hitte raakt die kwetsbare mensen. Ouderen, medicijngebruikers, eenzame mensen, sporters, kleine kinderen, mensen die buiten werken. In Nederland is veel aandacht voor ouderen hun dorstprikkel neemt af. Maar ook op evenementen met veel jongeren nemen de risico’s toe als het warm is. Het is daarom goed dat het hitteplan er is, daar zijn we trots op. Het dient als een goed waarschuwingsmechanisme. Wel zien we steeds meer noodzaak om lokaal aan de slag te gaan. Daar heb je zicht op waar kwetsbare mensen zich bevinden en waar het erg heet is.” Hogesteeger pleit ervoor om actief mensen te benaderen bij een hittegolf en hen te helpen verkoeling te zoeken in huis of in de buurt. “Door corona hebben we geleerd niet alleen met onszelf bezig te zijn, bij hitte mag dat nog wel een stapje verder gaan.”

We doen wat we kunnen

Veel kansen liggen bij de inrichting en het beheer van wijken, weet ook Albert Vermuë van de VNG, de volgende spreker.“ We doen wat we kunnen, maar het is niet van vandaag op morgen gerealiseerd. We weten wel dat de complete leefomgeving eens in de 40 tot 50 jaar op de kop gaat. Dus als we goed weten waar de problemen zich voordoen, dan kunnen we over een jaar of 30 zeker die hittebestendige leefomgeving hebben gecreëerd. We moeten consequent volhouden, dan komen we wel ergens. De positie van hittestress, bijvoorbeeld in het beleid rond riolering en waterberging kan nog wel beter. Daarom is dit webinar ook zo goed. Er gebeurt al veel maar voordat alles is ingedaald, dat duurt even. Toch ben ik er wel positief over. Het is uiteindelijk geen rocket science, in Zuid-Europa zijn de steden ook anders ingericht vanwege te hitte, daar is meer schaduwwerking. We hoeven dus niet alles opnieuw uit te vinden. We zullen het prioriteit moeten geven. En een zomer met temperaturen boven de 40 graden helpt bij de bewustwording.”

Nieuw vraagstuk voor iedereen

Na de paneldiscussie was het tijd voor de parallelrondes. Bij de plenaire afronding kwam Madeleen Helmer van het klimaatverbond aan het woord. “Ik ben best tevreden, gezien waar we vandaan komen. We hebben bestrijding van hittestress aangevlogen vanuit gezondheid, omdat we gewoon zien dat hitte een van de grootste gezondheidsrisico’s is. Zowel vanuit het sociale als het ruimtelijke domein zijn we er mede door onderzoek steeds meer achter aan het komen wat er aan de gang is. En zeggen allebei de domeinen: we moeten in de woning zijn. Daar hebben we het afgelopen jaar een slag in gemaakt, samen met de Groene Huisvesters en woningcorporaties. Voor iedereen is dit een nieuw vraagstuk.” Volgens Helmers is het aan alle partijen om zich in te zetten. Om bewoners te helpen met koelen en te ventileren én aan de vastgoedkant. Bovendien zou er iemand moeten zijn die alles overziet. “We hebben ook spoedeisende hulp, ik vind, we moeten ook altijd een hitteplan hebben, want die hitte komt elk jaar terug. Hitte heeft geen probleemeigenaar. We hebben wel een waterschap, maar geen hitteschap. Ik pleit daarom voor een hitteregisseur. Dat is wat mij betreft prioriteit nummer 1 voor  het nieuwe kabinet.”

Het webinar Hittestress & Gezondheid was de eerste in een reeks webinar georganiseerd door provincie Zuid-Holland. Kijk hier voor het volledige programma en meer informatie over de reeks.