8 lessen voor meer natuur in de stad

Ecoloog Robbert Snep zat onlangs aan de eettafel in zijn woning, gelegen bij een park in Eindhoven. “Kijk, daar zat een bosbeekjuffer op de druivenplant die tegen de gevel groeit. Deze schitterende blauwvleugelige libelle is een duidelijke ecologische link met de beek die even verderop door het park stroomt. Prachtig om ook deze soort hier te zien”, vertelde de Wageningse onderzoeker, werkzaam bij het kennisinstituut Wageningen Environmental Research, onderdeel van Wageningen University & Research (WUR), onlangs aan Coen van Rooyen (directeur WoningBouwersNL) in het KAN Café.

Giftige aspisadder

De natuurliefde zat er al vroeg in bij Snep. “Mijn eerste natuurbeleving waren de hagedissen die ik als vierjarige op vakantie in Italië op een muurtje zag en dat beeld is me altijd bijgebleven. Vanaf mijn achtste zette ik padden de weg over en op mijn zestiende belandde ik in een Frans ziekenhuis na een beet van een giftige aspisadder.”

Al die jaren steunden zijn ouders, geen fervente natuurliefhebbers, zijn passie ruimhartig en stimuleerden het natuurvrijwilligerswerk dat hij voor Brabants Landschap verrichtte en zijn studiekeuze biologie in Wageningen. Snep werd er aanvankelijk om uitgelachen, maar promoveerde in 2009 op natuurontwikkeling op bedrijventerreinen. Een, naar later bleek, veelbetekenend onderzoek. “We hebben in Nederland wonen en werken en natuur en landbouw uit elkaar getrokken als gevolg van een scheidingsplanologie. Terwijl er heel veel te combineren valt, bijvoorbeeld natuur op bedrijfsterreinen.”

Natuurervaring

Sneps overtuiging is dat de mens het contact met de natuur, waarin we geëvolueerd zijn en waarin men tot een paar eeuwen geleden rondliep - toen er nog nauwelijks steden waren - moet herstellen. We zijn dat contact met onze natuurlijke herkomst heel snel aan het verliezen. “Tachtig procent van de vijftigplussers hing als kind in een boom, maar voor jongere generaties is een dergelijke natuurbeleving niet meer vanzelfsprekend. Van de 10- tot 20-jarigen heeft minder dan 10 procent van jongs af aan voldoende natuurervaring. Daardoor blijft de bewezen winst van natuurervaring voor je gezondheid achterwege.
Dat laatste is een zichzelf versterkende trend. Internationaal onderzoek wijst uit dat minder ervaring met de natuur (ervan uitgaande dat er nog hagedissen op dat muurtje zitten) maakt dat je vervolgens ook minder zin hebt om de natuur in te trekken.”

Natuur in beweging

Er is dus meer groen, biodiversiteit en natuur nodig in de stedelijke omgeving. Hoe krijg je dat voor elkaar? “Natuur en stad zijn allebei voortdurend in beweging. De stad van de jaren 80 is een andere dan die van 2020. Maar ook de omgang van de natuur met de stad verandert. Sommige soorten als grutto’s en wulpen mijden de drukke stad, andere - zoals een rotssoort als de gierzwaluw - kunnen profiteren van die kunstmatige rotsen - de gebouwen - die we als stad bouwen. Maar de meeste soorten kunnen zich slechts ten dele aanpassen aan de drukte en het stedelijk landschap en hebben onze hulp echt nodig om goed in de stad te slagen. Een soort als de alledaagse merel heeft in rustige parken en tuinen een beter voortplantingssucces dan in overvolle parken, waar die stadsmerel meer moet waken en dus minder energie voor voortplanting heeft.” Voor al die soorten is het belangrijk stille overhoekjes in de stad te ontwerpen.

Trudo Toren

Is zo’n doel niet nogal dubbel vanwege de opgave voor meer woningen in de stad en een ‘straatje erbij’ aan de rand van de stad? “Het KAN-Bouwen-programma moet nog meer bewustwording creëren bij projectontwikkelaars en bouwende bedrijven om die natuurruimte mee te ontwerpen”, zegt Snep. “Dat kan ook als de ruimte schaars is, en zelfs op lichtgewichtdaken, langs de gevel of op bedrijventerreinen. Het kan ook in een torenflat, zoals de Trudo Toren (foto boven, Shutterstock; red.) in Eindhoven bewijst, of in dat straatje erbij.”

Snep verwacht ook het nodige van animal aided design en van nieuwe technologieën. “Robotgrasmaaiers zijn nu nog vijandig voor wilde dieren als egels, maar nieuwe technieken bieden juist ook kansen om de natuur - met een wildcamera op de robotmaaier - beter te observeren in de nachtelijke uren en meer over stadsnatuur te weten te komen. Daarnaast kunnen installaties als onderhoudskasten en lantaarnpalen ook een plek zijn voor nestkasten en insectenhotels.”

Acht lessen van Robbert Snep

1. Het contact tussen mens en natuur dreigt verloren te gaan, dat verdient herstel;
2. Natuur is namelijk bewezen goed voor je gezondheid;
3. Neem ecologen mee in je verhaal;
4. Ook als de ruimte in stedelijke gebied schaars is, is natuurontwikkeling mogelijk;
5. Met meer groen heeft vastgoed minder last van wateroverlast en hittestress;
6. Dankzij vleermuizen zijn er minder schadelijke muggen;
7. Vergroenen kost geld, maar levert meer op;
8. Kijk bovensectoraal naar financieringsvormen, bijvoorbeeld inclusief de zorgsector.

Lees nu het complete verhaal met Robbert Snep op het platform KAN Bouwen en bekijk ook de video van het gesprek:

Lees ook: Integraal ontwerp gevel biedt biodiversiteit in het kwadraat