Natuurinclusief bouwen maakt werken bij woningcorporatie nog leuker

“In het kader van verduurzaming waren we bij Salland Wonen vooral bezig om de energievraag van woningen omlaag te krijgen”, vertelt directeur bestuurder Marijke Kool. “Maar er spelen uiteraard nog veel meer vraagstukken. We maken ons er druk om omdat we als corporatie midden in de maatschappij staan en we zien dat grondstoffen opraken. Het is dus een breder issue dan alleen die energielabels.”  

Pilot met soortenmanagementplan 

Salland Wonen is een van de weinige corporaties in Nederland met een eigen soortenmanagementplan (SMP). Provincie Overijssel vroeg enkele jaren geleden aan organisaties om mee te doen met de pilot SMP, volgens de Wet natuurbescherming, die ervoor zorgt dat vleermuizen, gierzwaluwen en huismussen worden beschermd, terwijl tegelijkertijd niet meer per project een vergunning hoeft te worden afgegeven. “Het SMP geeft ons een generieke ontheffing voor tien jaar”, legt projectleider Jos Wolfkamp uit.  

Eerlijkheid gebiedt dus te zeggen dat natuurinclusief bouwen bij Salland Wonen in eerste instantie vooral door praktische overwegingen werd ingegeven. Kool: “We hadden er bij de planning van renovatiewerkzaamheden last van dat we overal verplichte onderzoeken naar flora en fauna moesten doen. Dat maakt dat je niet flexibel bent. Je kunt een project niet ineens naar voren halen, omdat je dan te laat bent met je onderzoeken. Heel praktisch: het SMP levert ons tijdswinst op.”  

SMP levert geld én tijd op 

De tijd leerde Kool en haar collega’s dat het SMP nog veel meer opleverde. “Het is veel meer dan alleen een praktisch ding. We zijn er erg blij van geworden. Natuurinclusief bouwen is heel erg nodig en het is niet duurder, sterker nog, misschien is het zelfs wel goedkoper. Maar dat is wat ons betreft niet het belangrijkste”, stelt Kool.  

Wolfkamp beaamt dat. “In de procedure levert het geld op. Voor renovatieprojecten hebben we een generieke ontheffing, we hoeven niet voor elk project een apart onderzoek te doen. Bovendien is het beter voor de natuur, want met een SMP kijk je niet alleen naar de woningen maar ook naar de omgeving.” 

Het SMP is opgesteld voor alle bezittingen van Salland Wonen, die zijn verdeeld over de kernen Raalte, Olst, Wijhe en Heino. “We hebben één plan, verdeeld over verschillende clusters”, legt Wolfkamp uit. “Door een ecoloog is onderzocht welke soorten in een gebied voorkomen en hoe geschikt het gebied is voor deze soorten. Denk bijvoorbeeld aan zwaluwvoorzieningen in de buurt van open water. Het plan is in samenwerking met de provincie opgesteld.” Gemeenten hebben (nog) geen rol in het plan. Kool: “Dat hebben we wel gevraagd en is nog steeds onze wens. Ik denk dat het voor de twee gemeenten in ons gebied iets te vroeg kwam. Je moet natuurlijk wel ambtelijke capaciteit hebben en de financiële middelen en dat levert nog wel eens problemen op in kleinere gemeenten.” 

Werken met een SMP vraagt ook wat van de interne organisatie van de woningcorporatie. Een plan hebben is een ding, de uitvoering is cruciaal. “We werken altijd samen met de ecoloog”, vertelt Wolfkamp. “Dat is een eis vanuit de provincie. Bovendien wordt op die manier onze eigen deskundigheid steeds groter.” 

Bewustwording 

“Jaarlijks monitoren is onderdeel van het plan”, vertelt Kool. “Daarvoor tellen we vogels en vleermuizen”. “Dat doen we samen met vrijwilligers en collega’s. Je ziet dat iedereen steeds enthousiaster wordt én een stukje deskundiger. Het is leuk, je weet dat je met iets goeds bezig bent. Het draagt bij aan bewustwording, waardoor we respectvoller met onze natuur omgaan.” 

Dat natuurinclusief bouwen in de organisatie op veel draagvlak kan rekenen wil niet zeggen dat alle bewoners van Salland Wonen er hetzelfde over denken. Waarschijnlijk heeft een deel zelfs nog nooit van de term gehad of hebben ze andere prioriteiten dan zorgen voor de dieren en planten in hun omgeving. De term ‘soortenmanagementplan’ helpt daar niet echt bij, vindt Kool. “Het bekt niet echt, ik vind het een vreselijke term. We zeggen daarom dat we inzetten op het vergroenen van huizen en maken daarna de link naar klimaat, water en biodiversiteit.” Dat er nog veel werk te doen is, moge duidelijk zijn. “Ik zag laatst nog een berichtje voorbijkomen van bewoners die blij waren dat hun tuin af was. Met een foto erbij waarop alleen maar tegels te zien zijn! En ik weet dat een aantal mensen het idee dat er vleermuizen in hun huis leven een beetje eng vinden.” 

Vogels zijn makkelijker 

“Dat komt door de onbekendheid van vleermuizen”, denkt Wolfkamp. “Daarnaast merken we bij het tellen dat particulieren, die niet huren bij Salland Wonen, niet blij zijn met de vleermuizen. Ze denken dat het problemen oplevert bij het verbouwen. Ze zijn bang voor vertraging en vragen zich bovendien af wat je aan vleermuizen hebt. Bij vogels is het wat makkelijker.” 

Overigens zien veel huurders wél het belang in van natuur en biodiversiteit. Zij maken werk van vergroening en sluiten zich soms aan als vrijwilliger bij het monitoren. “Wat dat betreft vormt ons huurdersbestand een dwarsdoorsnede van de Nederlandse bevolking. Er zijn genoeg mensen die zichzelf melden omdat ze zich zorgen maken over het klimaat of biodiversiteit”, aldus Kool.  

Een deel begrijpt het echter niet of vindt het onderwerp niet belangrijk genoeg. Daarom wordt nu gekeken naar de mogelijkheid om in het huurcontract op te nemen dat bijvoorbeeld tuinen slechts voor een deel verhard mogen zijn. Wolfkamp: “Die bemoeienis kan ontzettend belangrijk zijn. Want we kunnen heel veel nestkasten ophangen, maar zonder groene omgeving heeft dat niet zo veel zin.”  

Rotzooitje? 

Kool: “Kijk, de huurders zijn onze klanten, maar ook echt onze huurders. Wij stellen een woning met tuin ter beschikking waarin zij mogen wonen. Daar zit een element van wederkerigheid in. Een betegelde en onderhoudsvriendelijke tuin is inderdaad een kwestie van smaak, maar naar mijn idee is die smaak de standaard geworden. Ik woon zelf in een buurt met veel sociale huurwoningen. In mijn tuin gebeurt van alles, maar volgens mij vinden veel van mijn buren het maar een rotzooitje. Daarom moeten we het gesprek aangaan, vertellen dat een groene tuin ook onderhoudsarm kan zijn.” 

Momenteel wordt nog nagedacht over het moment waarop zo’n gesprek het beste kan plaatsvinden. Wolfkamp: “We merken dat het niet handig is om dat te doen als woningen net worden verduurzaamd.” Marijke Kool begrijpt dat wel. “Bij werkzaamheden heb je vaak overlast, je zit in de rommel. Je hebt geen zin om dan ook nog over je tuin na te denken. Gelukkig zijn er steeds meer haakjes. Door de hete zomers krijgen we vaak vragen over airco’s, dat is een goed moment om het te hebben over wat groen kan betekenen voor verkoeling. Daarnaast sluiten we aan bij initiatieven die in de wijk worden gedaan, zoals Tegelwippen.” 

Begin vandaag! 

Kool en Wolfkamp zouden graag zien dat andere woningcorporaties ook aan de slag gaan met natuurinclusief bouwen in het algemeen en een SMP in het bijzonder. Wolfkamp: Mijn tip zou zijn om gewoon het initiatief te nemen. Het verbaasde me dat bij de oproep van de provincie slechts een handjevol reacties kwamen van corporaties. Je moet er de voordelen van inzien, dus begin vandaag. Het kost misschien een klein beetje moeite, maar het wordt steeds leuker en je hebt veel profijt van de generieke ontheffing.”  

“De rest komt dan vanzelf. Wij kunnen uit eigen ervaring zeggen dat het ons werk echt leuker heeft gemaakt”, besluit Kool.