Waarde(ring) van natuurinclusief bouwen

Matthijs Nijboer was namens Natuur & Milieu Overijssel de gespreksleider, Egbert Roozen (directeur VHG), Eva Stache (architect) en Femke Jochems (Vogelbescherming) schoven digitaal aan.

Nijboer trapte af door het dilemma van natuurinclusief bouwen concreet te maken. Wie betaalt er voor het nestkastje? De vogel waardeert het nestkastje, maar betaalt geen huur. Wie draait er op voor de kosten? Het is misschien een wat flauw voorbeeld, maar in een notendop wel waarom natuurinclusief bouwen nog lang geen gemeengoed is. We zullen de waarde dus goed in kaart moeten brengen. “We proberen vaak om appels en peren tot moes te maken”, aldus Nijboer. “Ik heb het zelf erg gewaardeerd om onderscheid te maken. Tussen gebruikswaarden, toekomstwaarde en belevingswaarde.”

Nijboer introduceerde zijn tafelgasten aan de hand van een typerende quote, waarna elke spreker zijn of haar visie op het onderwerp gaf. Eva Stache is ervan overtuigd dat natuurinclusief bouwen de enige goede weg is: “Voor de TU Delft doe ik met een aantal anderen onderzoek naar groen als bouwmateriaal. Hoe moeten we vegetatie gebruiken om klimaatproblemen op te lossen? Onze bevindingen zijn oneindig interessant: door het uitbannen van natuur in bebouwde omgeving brengen we onszelf in gevaar. De oplossing is vegetatie, niks anders. Natuur is niet alleen nodig omdat het leuk is, maar om te kunnen overleven, net als eten.”

1 miljoen woningen

Een stevige boodschap. Als we op de huidige voet doorgaan staat het voortbestaan van de mens op het spel. Het was waar Egbert Roozen naar eigen zeggen buikpijn van krijgt: “De komende 10 jaar worden 1 miljoen huizen gebouwd. Ik heb aan de Wageningen Universiteit gevraagd wat deze versteningsopgave betekent voor de kwaliteit van de leefomgeving. In mijn eigen woonomgeving wordt niets gedaan aan natuurinclusief bouwen en klimaatadaptatie. Ik pleit ervoor om alles mee te nemen. We hebben alles klaarstaan, maar er is onvoldoende bewustzijn voor achterliggende opgaven. De kosten van herstel zal bij andere partijen komen te liggen die zich daar nu nog niet bewust van zijn. We moeten de slag maken naar biodiversiteit op dak, waterbuffering etc. We zijn er al lang klaar voor.”

Femke Jochems (Vogelbescherming): "Verstedelijking is een van de drukfactoren voor natuurinclusief bouwen, ondanks dat het voor zowel mens als dier waarde heeft. Dus het antwoord op de vraag wie er voor het vogelkastje betaalt ligt aan wanneer je de vraag stelt. Doe je dat aan de achterkant van proces, dan komt het inderdaad neer op dit soort platte vragen. Doe je dat meteen, dan hoort het vogelkastje bij het volledige plan. Hoe richten we de fysieke leefomgeving in zodat mens en dier en fijn kunnen leven?”

Stok achter de deur

Zoals Roozen al zei, staat vrijwel niets ons in de weg om natuurinclusief bouwen overal door te voeren, de voordelen zijn evident. Hoe komt het dan toch dat het nog geen gemeengoed is, vroeg Nijboer zich af. Roozen: “We moeten naar een stok achter de deur. 1 procent van wat er op dit moment in Den Haag wordt gebouwd is natuurinclusief. Kortom, we moeten het uit de sfeer van vrijblijvendheid halen, verder gaan dan inspireren, maar doen.”

Evan Stache ging nog een stapje verder: “Wanneer je iets bouwt, zet je in veel gevallen een gebouw op een stukje natuur. Het gebouw is van steen. Daar doe je nog niets aan met vergroenen. Het probleem is dat we het probleem per eigendom proberen te tackelen. De straat heeft wel drie eigenaren, die moeten tegelijkertijd de problemen aanpakken en niet apart van elkaar, omdat je dan maar kleine stapjes verder.”

Wat is genoeg?

Femke Jochems was het eens met de oproep van Egbert Roozen om de verplichting om natuurinclusief bouwen te verankeren. “De inspiratiefase is voorbij, we moeten verplichten. Maar de vraag over gebouw- en grondgebonden groen is ingewikkeld. Een sedumdak heeft minder waarde dan een bos. De bebouwde kom heeft beperkingen, dat maakt het lastig om regelgeving te bepalen. Wat is natuurinclusief genoeg?”

Vanuit de toeschouwers kwam de vraag of de focus niet meer op het agrarisch gebied zou moeten liggen omdat die sector een grotere oppervlakte van Nederland bestrijkt. Roozen: “Alle eilandjes hangen met elkaar samen, we moeten dus geen schotten zetten, maar de ruimtelijke ordening integraal bekijken.”

Volgens de sprekers zou het interessant zijn om de groenblauwe infrastructuur als leidraad te nemen bij gebiedsontwikkeling. Momenteel worden eerst gebouwen en wegen neergelegd, de restruimte wordt ingevuld met groen. Wat zou er gebeuren als je dat omdraait?

Meer beweegruimte met gebiedsgerichte aanpak

Natuurinclusief bouwen stuit momenteel nog wel eens op praktische moeilijkheden. Neem bijvoorbeeld tijdelijke natuur, bouwlandjes die in korte tijd van grote ecologische waarde worden. De oplossing is volgens Eva Stache eenvoudig. “Er zit een beschermende waarde in de natuur. Als we veel meer natuurinclusief bouwen, dan hoeven we bepaalde soorten wel minder te beschermen. Door gebiedsgericht te kijken creëren we meer beweegruimte.”

Wijnand van Die, één van de toehoorders, vroeg zich af of  er slimme constructies zijn om beheer- en onderhoudskosten behapbaar te maken bij een toename van groen in de openbare ruimte? Volgens Egbert Roozen liggen er kansen bij de projectontwikkelaar of degene die een gebouw in eigendom krijgt. “Momenteel wordt iets natuurinclusief opgeleverd, maar ligt er na de overdracht een beheeropgave voor iets waar de beheerder nooit bij betrokken is geweest. We moeten daarom degene die het gebouw in eigendom krijgt betrekken bij het proces. Of een vorm bedenken waar de projectontwikkelaar betrokken blijft zodat de doelstellingen in beeld blijven.”

Tot slot werd het thema beleving nog kort behandeld. De sprekers weten uit ervaring dat het lastig om mensen de waarde van natuurinclusief bouwen in te laten zien als die er al niet van overtuigd zijn. Stache: “Er is een groep gelovigen, maar ook een groep niet-gelovigen. Je zou geen wetten moeten maken als er geen draagvlak voor is.” Nijboer weet uit ervaring dat er een grote kans ligt bij kinderen en jongeren. “Mijn eigen kinderen zitten in de herfstvakantie op hun mobiel, die lopen niet in het bos.” Roozen denkt dat het begint bij je eigen omgeving. “Door corona zijn we veel meer aan huis gekluisterd. Dat heeft ertoe geleid dat mensen iets met hun eigen buitenruimte willen. Niet voor niets hebben hoveniers het heel druk. Corona is dus een kans. Vóór de crisis zou ik zeggen dat groen een consumptieartikel is. Ik hoop dat we groen anders zijn gaan zien en waarderen. Kunnen we hier niet op meedeinen?”

Nijboer sloot zich aan bij de sprekers: “We moeten zoeken naar verschillende motivaties en triggers om het gedachtegoed te verspreiden. De liefde voor de natuur moet onze passie zijn!”

Bekijk hieronder de replay van de rondetafel

Tijdens het Congres Natuurlijk2020 praten we verder over Natuurinclusief Bouwen. In een gevarieerd online programma geven we op 19 november invulling aan  drie pijlers:

• De eerste pijler gaat in op de noodzaak van integraal denken en doen. Alleen met een integrale blik op ecosystemen draagt groen bij aan een structurele en duurzame verbinding van de natuur met wonen, werken en gezondheid. 
• In de tweede pijler staat de waarde centraal: waarom doen we het, wat levert het op en voor wie? 
• In de derde pijler staat het doen centraal: inspirerende voorbeelden, geleerde lessen, geslaagde burgerinitiatieven, innovaties, handvatten en meer. 

Kijk hier voor meer informatie en/of aanmelden