Ook de bouwsector aan de slag met natuurinclusief bouwen

Na de succesvolle Community of Practice (CoP) van het programma DuurzaamDoor in Zwolle kwamen de circa 35 deelnemers op 16 april bijeen in Nieuwegein om samen met gastheer Ballast Nedam Development het thema natuurinclusief bouwen verder uit te diepen.

Dat Ballast Nedam gezonde ambities heeft in groene verstedelijking, werd nog eens extra duidelijk tijdens Building Holland. Daar won vastgoeddirecteur Onno Dwars de ABN AMRO Duurzame 50 vanwege zijn inzet voor duurzame en vooral gezonde projecten. Hoewel Dwars helaas niet aanwezig kon zijn tijdens de CoP, leefde het ‘Onno-Dwars-virus’ bij al zijn aanwezige collega’s.

Op zoek naar kennis

Michiel Blom, senior developer bij Ballast Nedam, trapte af: “In al onze projecten proberen wij gezondheid mee te nemen. Daarmee vormen wij een schakel tussen beleid en uitvoering. Zo waren wij al bezig met gasloos bouwen voordat dit in regelgeving voorkwam en werken we hard aan ons Pure Air-concept voor een betere luchtkwaliteit in de woningen die wij realiseren. Toch bevinden we ons in een spanningsveld. De vraag ‘wat wil de markt?’ houdt ons altijd bezig.”

Ballast Nedam nam een open houding aan ten opzichte van de deelnemers, waaronder veel ecologen, landschapsarchitecten en een enkele hovenier. Zo presenteerde Nicolle Terlouw, acquisitiemanager van Ballast Nedam, het project Cartesiusdriehoek in Utrecht. De bouwpartij heeft de ambitie het gebied te transformeren tot ‘Blue District’, gebaseerd op de bekende Blauwe Zones waar mensen uitzonderlijk oud worden, maar Terlouw zoekt input voor maatregelen om inwoners daadwerkelijk gebruik te laten maken van het groen dat gaat worden toegepast.

Behoefte aan cijfers

De Cartesiusdriehoek vormde één van de casussen die ’s middags in werkgroepen werden besproken, maar eerst kwamen enkele deskundigen aan het woord over ontwikkelingen binnen natuurinclusief bouwen. Eva Stache, architect en promovenda bij TU Delft, vertelde over ecosysteemdiensten: “Dat zijn alle effecten van de natuur die gebruikt kunnen worden voor het menselijk welzijn. Weinig architecten gebruiken het, omdat het niet sexy klinkt. Ook veronderstellen ze dat het geen geld oplevert.”

Zonde, vindt Stache, want ‘biodiversiteit is ons paspoort naar de toekomst’. “Groene gevels kunnen bijvoorbeeld tot zestig procent fijnstof en veertig procent stikstofoxiden opnemen in de stad. Bovendien vergroot biodiversiteit de vastgoedwaarde: woningen met groen worden vijftien tot dertig procent beter verkocht dan woningen zonder groen.” 

Waarom we dan niet meer bouwen met groen? Stache vermoedt door de wisselende berichtgeving over groene toevoegingen aan gebouwen. Zo vertelde een deelnemer uit de CoP dat een onderzoek uitwees dat het effect van groendaken op het klimaat verwaarloosbaar is. Stache: “Dat is niet voldoende genuanceerd. Het blijkt inderdaad dat sedumdaken niet zo goed werken als werd gehoopt. Maar daken met biodiverse beplanting verkoelen wél. Er valt nogal een slag te slaan om negatieve media-uitingen te doorbreken.”

De grootste uitdaging om anderen te overtuigen van de voordelen van natuurinclusief bouwen, ligt volgens Stache in harde cijfers. Daarom is zij gestart met een calculatiemodel voor ecosysteemdiensten om grenswaarden te stellen aan bouwen met groen, waarvoor zij nog op zoek is naar partners.

Regels, of niet?

Ook het nieuwe puntensysteem van Den Haag om groener te bouwen kwam tijdens deze CoP aan bod. De invoering hiervan gaat niet zonder slag of stoot, gaf landschapsarchitect Irene Mulder van gemeente Den Haag aan: “Het is niet eenvoudig om natuurinclusief bouwen in een eenduidig voorschrift te vatten. Wij willen dus een ambitie meegeven, creativiteit stimuleren, zonder dat we een opgave dichttimmeren met verplichtingen.”

Desondanks is er verdeeldheid als het gaat om regelgeving binnen dit onderwerp. Sommige deelnemers vroegen zich af of het puntensysteem niet ambitieuzer moet, terwijl anderen beren op de weg zagen door de ‘legio aan voorwaarden’ die gaan ontstaan. Mulder gaf aan dat het systeem vooral als aanzet gezien moet worden om na te denken over groene oplossingen. “Als je sculpturaal omgaat met je bouwmassa, kan er veel ruimte voor groen ontstaan.”

Verder kwam Stefan Vreugdenhil van Vogelbescherming Nederland aan het woord over een natuurinclusief bouwen toolbox. “De vraag bij natuurinclusief bouwen is vaak: hoe dan? We willen kennis beschikbaar stellen, toegespitst op de behoeften van verschillende doelgroepen, zoals gemeenten, projectontwikkelaars en beheerders.” De toolbox moet in de zomer van 2019 worden afgerond. Hiervoor is Vreugdenhil nog op zoek naar input vanuit de doelgroep: aan welke kennis is behoefte?

Goed op weg

Een andere kijk op natuurinclusief bouwen werd gegeven door architect Maike van Stiphout. Zij doceert aan de Academie van Bouwkunst een unieke methode: ontwerp vanuit het perspectief van één dier. Drie studenten die hiermee aan de slag zijn gegaan, presenteerden hun ontwerpen. De uitkomsten zijn verrassend en zetten aan tot denken: puinmuren, plekken waar bladeren mogen blijven liggen, dichte tuinen zodat vogels een veilige plek hebben, et cetera. De studenten gingen een stap verder in hoe we natuur ervaren en lieten zien dat een plek die goed is voor dieren ook goed is voor de mens.

Het idee om voor dieren te bouwen kwam ook naar voren tijdens de casussen, die in afzonderlijke werkgroepen werden besproken, maar ook kennisdeling was aan de orde van de dag. Vier ontwikkelaars van Ballast Nedam legden hun eigen casussen voor aan de CoP met de vraag hoe ze daarin meer natuurwaarden kunnen meenemen. Dit leidde tot energieke en openhartige gesprekken waarin door de CoP tal van tips en methodes werden geopperd. Mooie voorbeelden daarvan: water organiseren als broedplaats voor biodiversiteit, polderdaken en natuurlijke dierverblijfplaatsen scheppen waarbij landschapskarakteristieken van de regio worden ingezet. 

De middag bij Ballast Nedam inspireerde over en weer in grote mate. De uitwisseling tussen bouw en ontwerper benadrukt wederom de noodzaak om van elkaar te leren en in een vroeg stadium van projectontwikkeling ecologen, ontwerpers en architecten te betrekken om de mogelijkheden van natuurinclusief bouwen te markeren. Een praktijk die uiterst succesvol bleek in het geval van Kerckebosch in Zeist, die recent de prijsvraag Bouwen + Biodiversiteit won. Daar lees je binnenkort meer over op Biind.

Zo kijkt de sector ernaar

Recent interviewden wij in opdracht van DuurzaamDoor twee prominente figuren in natuurinclusief bouwen: Erik Pasveer, stadsstedenbouwer van Den Haag, en Harwil de Jonge, directeur Heijmans Vastgoed. Hun visie op dit onderwerp lees je in Biind Magazine 2 2019.