De frisse blik van een jonge stad op de toekomst van beheer

De geleidelijke transitie in de werk- en denkwijze bij de beheerafdeling van Almere wordt deels begeleid en aangejaagd door strategisch adviseurs Jan Klopstra en Maarten van ’t Eind. Hun achtergrond helpt ze om met een andere blik te kijken naar het beheer in de stad en daarbuiten. Want hoewel werkzaam in het fysieke domein, hebben ze allebei geen technische achtergrond. “Sterker nog, ik heb geschiedenis gestudeerd”, lacht Van ’t Eind. Samen met Klopstra, die een studie planologie op z’n naam heeft staan, is hij sinds vier jaar werkzaam bij de beheerstak van Almere.

Sinds enige jaren is een transitie waarneembaar binnen de organisatie. Klopstra: “Beheer is veel politieker geworden. Eerder draaiden we plat gezegd gewoon elk jaar ons programma af.” “Er is veel veranderd in de afgelopen jaren”, voegt Maarten van ’t Eind toe. “Mede door de komst van sociale media. Burgers weten de politiek sneller te vinden.”

Eerste grote vervangingsopgaven voor Almere

Als het gaat om de fase waarin de stad zich bevindt, vormt Almere een uitzondering ten opzichte van de meeste andere Nederlandse steden. Klopstra: “De afgelopen veertig jaar hebben vooral in het teken gestaan van de ontwikkeling van de stad, terwijl we pas in de laatste tien jaar tegen de eerste grote vervangingsopgaven aanlopen. In andere steden speelt die vervangingsopgave al veel langer. Mede hierdoor komt beheer veel meer in de spotlights te staan. Dat zie je bijvoorbeeld terug in de verkiezingsprogramma’s waarin beheer, zeker bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen echt een belangrijk onderdeel is geworden.” 

Andere steden zijn al veel langer bezig met vervangingsvraagstukken, in Almere moeten we er voor het eerst over nadenken

Hoewel de ontwikkeling van Almere meestal niet in de pas loopt met die van de rest van Nederland, deelt de stad wel de opgaven van nu. Klimaatadaptatie, energietransitie en circulariteit zijn daar zomaar wat voorbeelden van. Van ’t Eind: “Misschien kun je hier spreken van de wet van de remmende voorsprong. Andere steden zijn al veel langer bezig met vervangingsvraagstukken, in Almere moeten we er voor het eerst over nadenken.” Dat heeft Almere echter juist de kans geboden om met een andere blik naar het beheer te kijken. “Samen met Rotterdam, Zoetermeer, Leiden en Zwolle hebben we een kopgroep beheer gevormd. Daarin denken we na over de grote opgaven en de rol van beheer daarin. En agenderen we het stedelijk beheer bij invloedrijke gremia, zoals de Internationale Architectuur Biënnale in Rotterdam. We merken dat andere steden met dezelfde zoektocht bezig zijn en dat de Almeerse methode, waarbij we beheer meer op de kaart zetten, aanslaat.”

Belangrijke rol voor beheerder in transitie van de stad

Van ’t Eind en Klopstra zijn ervan overtuigd dat beheer een belangrijke rol kan spelen in de transitie waarin steden zich bevinden. Maar vindt de beheerder dat zelf ook? Hoe krijg je de hardcore techneut ook enthousiast? Van ’t Eind: “Ik vind dat je als beheerder zichtbaar moet maken hoe je werkt. Be good and tell it. Beheerders zijn van zichzelf wat introvert. Ze hebben het idee dat het niets bijzonders is wat ze doen, daar hoef je niet stoer over te doen. Maar het is juist hartstikke bijzonder. Als er één domein is waar veel innovatie wordt toegepast dan is het wel beheer en dat doen we al heel lang.”

Om ervoor te zorgen dat de beheerder echt een stem krijgt in het aangaan van nieuwe uitdagingen als klimaatadaptatie en energietransitie moet hij al veel eerder dan vroeger mee kunnen praten over nieuwe plannen, vinden Van ’t Eind en Klopstra. “In Almere hebben we daar de afgelopen jaren stappen in gemaakt. Er wordt geen politiek besluit genomen over een plan zonder dat er een paragraaf over beheer in staat.”

Meerdere domeinen moeten met elkaar gaan praten

Juist door meerdere domeinen aan te laten haken bereik je meer, is de vaste overtuiging van de twee strategisch adviseurs. Klopstra: “Dat begint door gewoon met veel verschillende mensen aan tafel te gaan zitten.” In Almere wordt hiermee al voorzichtig een begin gemaakt. Bijvoorbeeld bij de uitvoering van speelbeleid, waarbij ook het sociale domein wordt betrokken. Maar het blijft ingewikkeld, vindt ook Van ’t Eind. “Je bent er niet 1, 2, 3.”

Almere heeft zeker de ambitie om deze werkwijze vast te leggen in het beleid. Maar het is ook een kwestie van mentaliteit, vindt Van ’t Eind: “Je moet je altijd afvragen: welke belangen spelen er allemaal.” Waar het op beleidsniveau nog zoeken is, zijn er bij de uitvoering genoeg voorbeelden die aantonen dat het werkt. Klopstra: “Wij moeten ervoor zorgen dat de strakke beleidskaders het werk op straat ondersteunen.”

Vooruitkijkend naar over tien jaar hebben Klopstra en Van ’t Eind de verwachting dat de beheerder niet alleen maar bezig is met het beheren en onderhouden van de openbare ruimte en alle assets. “Ze gaan beleving beheren. De beheerder moet dus in staat zijn om verbindingen te leggen”, zegt Van ’t Eind. “Dat betekent ook dat hij met meer dan een technisch oog moet kijken en juist moet uitgaan van de beleving van de bewoners. Een voorbeeld. Wat de beheerder soms vanuit technisch perspectief een struik vindt, is in de beleving van een bewoner een boom. Verwijderen of snoeien van bomen ligt altijd gevoelig bij bewoners. Bomen zijn belangrijk, zij geven voor bewoners kleur aan de openbare ruimte. Ook al is er technisch gezien sprake van een struik, als het in beleving van een bewoner een boom is dan is het een boom. En zou je ook vanuit die beleving het gesprek met bewoners aan moeten gaan.”

Beheerder moet zich ontwikkelen

Deze transitie valt niet in één persoon te verenigen, vinden Van ’t Eind en Klopstra. “Dat is een proces op communicatief, bestuurlijk en politiek niveau. En waar de beheerder zichzelf misschien wat meer alfa- en gammakwaliteiten moet aanleren, zou op politiek-bestuurlijk niveau meer bètakwaliteit gewenst zijn.” Zo ontstaat een mooie mix van kwaliteiten om stedelijke transities vanuit het beheer vorm te geven.  Een mooie uitdaging voor de onderwijsinstellingen, om zich de komende jaren te richten op het opleiden van deze beheerders van de toekomst.

Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte over toekomst van beheer

Het Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte vindt plaats op 22 november bij de Kunstlinie in Almere. Het thema is Toekomst van Beheer. Kijk voor meer informatie over het programma en inschrijven op www.crow.nl/ncbor