Verslag webinar: Timmeren aan de Gezonde Weg

“Het is eigenlijk een raar begrip, die gezonde weg”, begint Jan Harm Brouwer de online bijeenkomst. Als teamleider Lucht en Geluid bij de provincie fungeert hij vandaag als gastheer. “Van een weg denken we namelijk per definitie dat die ongezond is.” Het geeft meteen de richting en noodzaak van  het webinar aan. Ten eerste moet de weg gezonder worden, en ten tweede moet de mindset van een ieder die erbij betrokken is veranderen. Het gevarieerde programma droeg daar zeker een steentje aan bij.

Pas aan het begin van de Gezonde weg

Als eerste was het woord aan Petrouchka den Dunnen, directeur beheer infrastructuur bij provincie Zuid-Holland en regiobestuurder van WOW Zuid-Holland. “Het is onwijs belangrijk dat we kennis delen en elkaar inspireren op dit onderwerp”, vindt Den Dunnen. “Wij kijken misschien naar de weg als een vieze barrière, maar dit webinar geeft een andere kijk op de zaak. Ik voel me wel eens een stratenmaker op zee, ik wil namelijk dat we allemaal anders gaan kijken. Laten we eens terugkijken in de geschiedenis, naar de ontwikkeling van vaarwegen. Die waren vroeger niet prettig en ongezond. Er werd veel afval in geloosd en de voorgevels van huizen waren afgekeerd van het water. In de loop der tijd is dat perspectief gedraaid. We hebben schonere scheepvaart, er wordt geen afval meer geloosd in het water. Huizen hebben weer uitzicht op de vaarweg. Ik weet niet of het met de weg ook zo ver zal gaan, maar kijk welke belevingswaarde je kunt toevoegen”, gaf ze de deelnemers mee.

In een videoboodschap toonde gedeputeerde Frederik van Zevenbergen aan dat er al heel veel goede dingen gebeuren in Zuid-Holland. “De N470 is de meest duurzame weg van Nederland”, klonk het trots. Daarnaast adviseerde hij om een breed perspectief te houden. “Mobiliteit is meer dan alleen auto’s en fietsen op de weg. We staan pas aan het begin. Er zijn kansen en uitdagingen genoeg.”

Mobiliteit is geen doel op zich

Bij Jan Harm Brouwer in de studio was ondertussen Hetti van Hamersveld aangeschoven, projectleider van de Gezonde Weg. “Vanuit de dienst beheer infrastructuur verbinden we infrastructuur met andere provinciale opgaven.” De Gezonde Weg is hier een goed voorbeeld van. “Gezondheid is een integraal thema”, legde Van Hamersveld de aanleiding van het project uit. “Onze droom is dat mobiliteit bijdraagt aan de gezondheid van mensen, de gezondheidsverschillen in de provincie vermindert, dat er evenredige aandacht is voor automobilisten, fietsers en voetgangers.”

In het kader van het project deden Van Hamersveld en haar collega’s onderzoek, onder meer naar wat fietsen voor je gezondheid doet. “We vroegen ons af of het wel zo gezond is om te fietsen in een omgeving waar de lucht vervuild is. Het effect dat fietsen heeft op je gezondheid is tien keer zo groot als het effect van vervuilde lucht. Maar nog beter zou het misschien zijn als je buiten de spits de fiets zou pakken.” Een stelling die Thalia Verkade later nog ter discussie zou stellen overigens.

Van Hamersveld gaf zichzelf en iedereen die met de Gezonde Weg aan de slag wil vier aanbevelingen mee. De eerste was om de interne processen onder de loep te nemen. “Die zijn niet ingericht op een integrale aanpak. Je moet vanaf het begin een brede afweging maken en bij ieder moment van besluitvorming kijken of je geen kansen hebt gemist als het gaat om gezondheid.” De tweede aanbeveling vergt echt een verandering in het denkproces. “Mobiliteit is geen doel op zich. Het is een gevolg van onze ruimtelijke ordening. Als je voorzieningen dichterbij huis creëert, is er minder mobiliteit nodig.” Van Hamersveld noemt Utrecht als lichtend voorbeeld, nu de stad de ambitie heeft uitgesproken alle basisvoorzieningen op 10 minuten lopen of fietsen te willen realiseren. Het kwantificeren van gezondheid is de derde aanbeveling. Meten is immers weten. Maar omdat gezondheid zo’n allesomvattende term is, is het lastig om er cijfertjes aan te hangen. Tot slot adviseerde Van Hamersveld om samen op te trekken met bewoners en gebruikers. Wellicht een open deur, maar op het gebied van (provinciale) wegen is die samenwerking nog lang geen gemeengoed.

Levensgevaarlijke inrichting van de openbare ruimte

Na Van Hamersveld was het tijd voor een frisse blik. Aan Thalia Verkade, co-auteur van het boek Het recht van de snelste om de deelnemers op een andere manier naar mobiliteit te laten kijken. Ze deed dat aan de hand van taal. Want hoe we de zaken noemen, zegt veel over hoe we ernaar kijken én bepaalt voor een deel hoe we ze gebruiken. Neem bijvoorbeeld de fietssnelweg, in het Duits een fahradautobahn genoemd. In alles blijkt dat we dit zien als manier om zo snel mogelijk van A naar B te komen, niet een plek waar ik mijn kind zou willen leren fietsen, vindt Verkade. Ze kwam vier jaar geleden in aanraking met het onderwerp toen ze als journalist voor de Correspondent een oplossing wilde bedenken voor het fileprobleem. Een gesprek met Marco te Brömmelstroet zette haar op een heel ander spoor, de rest is geschiedenis. Met Te Brömmelstroet schreef ze het eerder genoemde boek dat zowel onder mobiliteitsprofessionals als onder leken enthousiast werd ontvangen.

Aan de hand van foto’s van haar eigen buurt leerde Verkade haar publiek dat een levensgevaarlijke inrichting van de openbare ruimte niet vanzelfsprekend is, want het is niet altijd zo geweest. “Zijn ongelukken niet geweld dat we onszelf aandoen?”, vraagt ze zichzelf hardop af. “En we vragen fietsers en voetgangers om zichtbaar te zijn in het donker, of om na de spits te vertrekken omdat dat gezonder is. Is dat niet de korterokjesvraag?” Verkade liet zien dat de ambitie naar een goede doorstroming voor auto’s een behoorlijke claim legt op de openbare ruimte. Knooppunt Valburg is in oppervlakte even groot als het dorpje Valburg. Positief nieuws is er natuurlijk ook. “Want als je ziet dat de manier waarop we nu met mobiliteit omgaan een keuze is, dan kun je er ook iets aan doen. Want waarom richten we een straat eigenlijk in volgens de maximale snelheid van de auto?” Verkade roemde gemeente Groningen, die in een nieuwe leidraad tien doelen aan de inrichting van de straat hebben gehangen. Verplaatsing is slechts een van die tien doelen, naast onder meer gezondheid en ecologie.

Tien grootste barrières in Zuid-Holland

Na Verkade was het woord aan Noël van Doorn, die zijn reflectie gaf op de infrastructuur in zuid-Holland. Hij gaf de deelnemers een aantal opdrachten mee. Zo vindt hij dat wegen ingericht moeten worden met oog voor de beleving. Daarnaast ziet hij een rol voor de verlichtingssector, omdat in Van Doorns ogen de verlichting lang niet altijd optimaal is ingesteld. Tot slot riep hij op om de barrières die wegen vormen te slechten.” Iets wat Hetti van Hamersveld op een goed spoor zette. “Aan de gang gaan met de tien grootste barrières in de provincie maakt het project behapbaar. Ik moet eerlijk zeggen dat de Gezonde Weg een zoektocht is, het is zo groot en veelomvattend.”

In het afsluitende gesprek gaf dagvoorzitter Brouwer aan zelf ook wat opgestoken te hebben. “zelf ben ik bezig met geluid langs wegen. Er is een verschil tussen berekend geluid, écht geluid en de beleving van geluid. En er zijn zo veel regels waar we ons aan houden. Het zou goed zijn om eens een stap terug te doen en ons af te vragen waarom die regels er eigenlijk zijn.” Verkade vulde aan: “We moeten de vraag politiek maken. Is het recht om ergens snel overheen te rijden meer waard dan het recht om ergens rustig te kunnen wonen?”

Tot slot was er een oproep om met geïnteresseerden een werkgroep te vormen om meer gezonde wegen mogelijk te maken. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden bij Hetti Hamersveld, ha.van.hamersveld@pzh.nl