Vereende krachten voor circulaire economie

vrijdag 5 oktober 2018

timer 5 min

Vereende krachten voor circulaire economie

Wat onderscheidt circulaire koplopers van de volgers? We vroegen het aan Jolein Baidenmann, grondstoffenregisseur van de MetropoolRegio Amsterdam (MRA). Al jaren houdt zij zich bezig met de verduurzaming van de regio rond de hoofdstad, nu voor het samenwerkingsverband van 36 overheden, en stimuleert zij samenwerking om de circulaire economie structureel te versterken.

Het enthousiasme waarmee Baidenmann zich op dit onderwerp stort kan niemand ontgaan. Ze ziet kansen, modereert werkgroepen en zet zich in om de circulaire economie meerwaarde te geven. “We werken in de MRA via drie lijnen”, zegt ze. “De eerste is de werkgroepaanpak, rondom zes grondstofstromen, waaronder bouw- & sloop. In sessies met de deelnemers benoemen we specifieke processen en projecten en worden ideeën, tips en ervaringen uitgewisseld. Zo wil Amsterdam GFE (Groente Fruit en etensresten) van bewoners op een circulaire manier verwerken, door dat al mee te nemen in het ontwerp van een nieuw te bouwen hoogbouwproject in Oost. De hoofdstad wil die ervaring samen met anderen opdoen. Als grondstoffenregisseur verbind ik dan geïnteresseerde gemeenten aan Amsterdam. Andere keren zijn wij de aanjager. Nu bijvoorbeeld denken we aan een project om te gaan werken met het materialenpaspoort. Daarmee kun je helder krijgen welke bouwmaterialen er beschikbaar zijn in de gebouwen van de gemeente. Als je dat helder hebt, kun je vooruitdenken bij het slopen, en inzetten op hergebruik van materialen. Ons doel zou zijn om het voor de 34 aangesloten gemeenten en 2 provincies mogelijk te maken om minstens een gebouw in Madaster te verwerken. Hopelijk komt er dan een beweging op gang.”

Open source databank

Daarnaast laten de werkgroepen onderzoeken uitvoeren. “Binnen de werkgroep Bouw en Sloop pakken we dat breed op. We kijken niet alleen naar de bestaande afvalstromen - hun herkomst en gebruik - maar proberen ook lacunes in het systeem te traceren en te onderzoeken waar zich additionele economische mogelijkheden voordoen. Die kennis houden we niet voor onszelf, maar maken we openbaar via een open source databank die we online zetten, waardoor iedereen de samenstelling van bouwafvalstromen beter kan analyseren.”

Daarnaast kijkt de MRA naar de randvoorwaarden om tot een circulair bouwproces te komen. “Is er belemmerende regelgeving? Kan circulariteit meetbaar gemaakt worden? En, hoe zijn successen beter uit te dragen? Dit zijn een paar voorbeelden van vraagstukken waar we mee aan de slag gaan.” En tot slot is er de stip aan de horizon. Deze is nog niet gezet, maar steeds duidelijker tekenen de contouren zich af, evenals de route – via businessmodellen en grondstofallianties - die zullen leiden naar een duurzame economie.

Eigen koers

Interessant is dat Baidenmann merkt dat de deelnemers van de MRA allen een eigen koers varen en ook verschillende snelheden hanteren. “Er zijn koplopers. Zij onderscheiden zich met name door de diversiteit aan circulaire projecten die zij oppakken, en bestuurders die bereid zijn extra ruimte en middelen beschikbaar te stellen. Projecten die zij oppakken worden ingestoken vanuit een brede regiefunctie, waarbij disciplines in de eigen organisatie elkaar versterken, zodat circulair gedrag zich niet beperkt tot één element of project, maar we vaak een koppeling zien.” Het belangrijkste onderscheid met ‘volgende’ gemeenten is volgens Baidenmann niet het aantal of de omvang van projecten. “Het grootste verschil is vaak in de organisatie gelegen. Als een integrale visie ontbreekt, moeten mensen die duurzaamheid willen inbedden binnen hun eigen organisatie ook een interne strijd voeren om ambities ten aanzien van circulariteit waar te maken en te vertalen naar concrete casussen. Dat zorgt voor onzekerheid. ‘Hoe krijg ik de budgethouder in m’n eigen organisatie mee?, is daardoor een vraag die regelmatig binnen de werkgroepen wordt gesteld.”

Maar ook voor praktische zaken gaan mensen in de werkgroepen bij elkaar te rade. “Zo was er laatst een gemeente die een tijdelijk huisvestingsproject circulair wilde aanbesteden. De betreffende ambtenaar vroeg heel concreet of iemand daar stukken/lijsten voor had. Dat zijn interessante processen, waaruit ook de verschillende aanpak blijkt. De koplopers vonden bijvoorbeeld dat eerst gesprekken met diverse partijen aangegaan moeten worden, zoals een marktconsultatie. Ze gaven veel bruikbare tips, maar redelijk ‘hoog over’. Deze ambtenaar was om ondernemers over de streep te krijgen juist op zoek naar concrete aanbestedingsteksten over circulaire vereisten.”

De urgentie is hoog

Wachten tot meer oplossingen algemeen voorhanden zijn, lijkt echter ook geen optie. Baidenmann: “De urgentie is hoog. Wat we willen bereiken in ons programma is dat nu iedereen in de regio goed onderlegd met circulariteit aan de slag kan gaan. En zo de transitie richting circulariteit versnellen. Dat kan. Sterker nog: we hadden al zo veel verder kunnen zijn. Toegegeven, de economische factoren waren de afgelopen jaren ook soms een rem. Eerst was er de crisis en nu de economie aantrekt, is de werkdruk zo hoog dat tijd voor reflectie ontbreekt. Toch ben ik ervan overtuigd dat wanneer bestuurders de horizon verder leggen dan hun ambtsperiode, als er verder wordt gekeken dan lokale belangen én als de Rijksoverheid duidelijk stelling durft te nemen, we de economie structureel kunnen verduurzamen.”