Een goed gesprek over natuurinclusieve ambities

Ten Bolscher sprak tijdens het congres Natuurlijk 2020 samen met bestuurders en directeurs die zich professioneel bezig houden met natuur in de stad over de lokale, regionale en landelijke ambities voor natuurinclusief bouwen. De conclusies: stel kennis beschikbaar, betrek bewoners en sla de handen ineen.

Leefomgeving onder druk

Volgens Monique van Haaf, gedeputeerde Wonen, Ruimte en Retail bij de provincie Overijssel, kunnen we in de huidige tijd niet anders dan deze opgave meenemen in de ruimtelijke plannen. “Een goede afstemming met verschillende partijen is nu heel belangrijk”, zegt ze daarover. “Er moeten 60.000 nieuwe woningen worden gebouwd tot 2030. Alle partijen zijn daar voortvarend mee aan de slag, maar landelijke regelgeving zorgt voor een rem. Een aanjaagteam uit Overijssel moet daar versnelling in brengen, in afstemming met gemeenten, ontwikkelaars, provincie en waterschappen.”

'Er moeten 60.000 nieuwe woningen worden gebouwd tot 2030. Alle partijen zijn daar voortvarend mee aan de slag, maar landelijke regelgeving zorgt voor een rem' - Monique van Haaf

Aan de slag met groen, klimaat, circulair bouwen en meer. Daarvoor investeert provincie ruim 30 miljoen, geeft Van Haaf aan, geheel gericht op het verbeteren van het leefklimaat. Die leefomgeving staat namelijk onder druk, zo vult Ten Bolscher, gedeputeerde Landbouw, Natuur en Faciliteit bij provincie Overijssel, aan. “De biodiversiteit gaat achteruit op allerlei fronten”, stipt hij aan. “Dat verdwenen groen moet weer een eigen plek krijgen. Daarom zoeken wij vanuit het programma Natuur voor Elkaar de verbinding op met de portefeuilles van Monique. Het doel is: kennis beschikbaar maken en partijen verbinden, zodat één plus één meer is dan twee.”

Kracht van groen

Provincie Overijssel maakt werk van die ambitie vanuit onder andere een netwerk waar groen en bouwen in wordt gecombineerd, maar ook een natuuratelier om groen in projecten te stimuleren. Bewoners spelen daarin een belangrijke rol, zegt Ten Bolscher. “Daar zit zoveel kennis in. Als je die kennis inzet, bijvoorbeeld vanuit de ouders bij de vergroening van een schoolplein, dan zie je de mooiste dingen gebeuren.” Rob de Geest, wethouder in gemeente Deventer, sluit zich bij dat sentiment aan met een concreet voorbeeld: De Tuinen van Zandweerd.

'Als je die kennis inzet, bijvoorbeeld vanuit de ouders bij de vergroening van een schoolplein, dan zie je de mooiste dingen gebeuren' - Gert Harm ten Bolscher

In Deventer worden een voormalige ijsbaan en voetbalvelden getransformeerd tot een nieuwe woonwijk waarbij bewoners worden betrokken. “Zij kunnen via een puntensysteem elementen van natuurinclusief bouwen toevoegen aan hun woning”, vertel De Geest. Met een minimumaantal punten waar elke woning aan moet voldoen, met oplossingen als nestkasten en beplanting, wordt een bijdrage aan het natuurlijke karakter van de wijk gegarandeerd. “Wij merken dat dit geen issue is voor de interesse voor de wijk. Beter nog: ze komen specifiek voor dat karakter.”

Bewonersbetrokkenheid

De Geest gelooft dat de vergroening van de wijk niet alleen financieel aantrekkelijk is, maar dat die de wijk ook toekomstbestendig maakt. Bovendien: “Ik beschouw natuurinclusiviteit als een manier om gezondheid de wijk in te brengen”, aldus De Geest. “Niet alleen voor de biodiversiteit, maar voor de mensen zelf. Het is belangrijk om dat bij elkaar te brengen en die kans hebben we hier.” Erik Volmerink, wethouder in gemeente Tubbergen, beaamt dat groen het meest wordt gewaardeerd door bewoners, voor in wijken die aan renovatie toe zijn.

'Ik beschouw natuurinclusiviteit als een manier om gezondheid de wijk in te brengen' - Rob de Geest

“We zijn al onze dorpen ingetrokken om aan inwoners te vragen wat ze veranderd willen zien”, vertelt Volmerink. “Ze mochten zelf bepalen wat ze wilden toevoegen en de gemeenteraad stemde unaniem voor hun suggesties.” De wethouder geeft aan dat de komende vier jaar één miljoen euro wordt uitgegeven aan deze vergroening, waarvan de helft door de bewoners zelf is ingezameld. Daaruit blijkt de kracht van betrokkenheid, vertelt Volmerink. “Als je inwoners de kans geeft, zie je dat ze zelf goed weten hoe het kan en moet. Dus alsjeblieft: neem hen mee aan de voorkant.”

Kostenplaatje

Mooie verhalen, maar zijn deze na te bootsen in de rest van Nederland? Volgens Volmerink is dat een kwestie van enthousiasmeren, een opgave die overheden moeten oppakken. “Als wij als bestuurder de motivatie hebben [voor groenere wijken, red.], kunnen we dat uitstralen naar het ambtelijk apparaat”, aldus Volmerink. “Dus neem het aan de voorkant mee in woningbouw of projecten. Het kost vaak niet zoveel meer, terwijl de effecten ervan een stuk groter dan zijn dan je vooraf kunt bedenken.”

'Als wij als bestuurder de motivatie hebben voor groenere wijken, kunnen we dat uitstralen naar het ambtelijk apparaat' - Erik Volmerink

Harwil de Jonge, directeur van Heijmans Vastgoed, ambieert precies dat. “Wij hebben bij Heijmans de missie opgesteld om gezonde leefomgevingen te maken”, aldus De Jonge. “Die omgeving is een vervlechting van het ruimtelijke, sociale en natuurlijke domein. Die thema’s moeten allemaal een plek krijgen in de gebiedsontwikkeling. Dat is een ontwerpopgave, niet iets wat je achteraf even erop plakt.”

Volgens De Jonge wordt deze ambitie bemoeilijkt door het huidige verdienmodel. “Bij natuur zit dat vaak op langere termijn”, zegt hij. “Wat de baten zijn voor welzijn of om eenzaamheid terug te dringen, dat is iets ongrijpbaar. Daar moeten we met elkaar een modus in vinden, want ik geloof dat de baten een stuk groter zijn dan de kosten. Daar hebben we alle bouwers voor nodig. Het mooie van ons vak is dat we tastbare gebieden maken, dus laten we elkaar uitnodigen om die te bezoeken en kennis met elkaar te delen.”

Zonder blauw geen groen

In het gesprek vroeg Nettie Aarnink, bestuurder bij Waterschap Vechtstromen, expliciet om aandacht voor water in een natuurlijk omgeving. Volgens Aarnink kan natuurinclusief bouwen een grote rol spelen binnen waterschappen. “Wij vertimmeren jaarlijks miljoenen voor onze waterlopen en blauwe kunstwerken”, zegt ze. Al die werken kunnen natuurinclusief beheerd en onderhouden worden. “Zo ook de aanleg van natuurvriendelijke oevers of het maaibeheer. Sinds kort hebben we een vergroeningsstrategie in ons waterschap. Ik geloof dat dit een dikken natuurwinst gaat opleveren.”

Wachten op het kabinet

Dan de grote vraag die als een donkere wolk boven het hele thema hangt: hoe stuwen we natuurinclusviteit landelijk voorwaarts? Voor Donné Slangen, directeur Natuur en Biodiversiteit bij het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, moeten we daarvoor eerst weten welke kennis ontbreekt. “De biodiversiteit gaat hard achteruit”, begint hij. “De natuur moet niet alleen in het landelijk gebied worden verbeterd, maar ook in de stad. Op dat vlak moet er kennis ontwikkeld worden. Dat zag je ook bij de energietransitie, waar we tegen veel vragen aanliepen.”

'We hebben afgesproken dat de natuur – ook in de stad – moet versterken. Daarover moet in het kabinet knopen worden doorgehakt' - Donné Slangen

Slangen hoopt een beweging gaande te krijgen voor natuurinclusief bouwen door aan te haken op regelgeving vanuit de stikstofproblematiek. “Er is een enorme urgentie vanuit die problematiek waar de bouw hinder aan ondervindt. We moeten kijken hoe we die regelgeving kunnen verbeteren. Daarvoor zijn we als ministerie in overleg met collega-overheden en de particuliere sector, want daar zit de kennis.” Wanneer kunnen we daar iets van verwachten? Volgens Slangen hangt dat sterk af van het volgende kabinet. “We hebben afgesproken dat de natuur – ook in de stad – moet versterken. Daarover moet in het kabinet knopen worden doorgehakt, dus dat komt op de formatietafel van het volgende kabinet.”

Inspiratiemagazine Natuurinclusief Bouwen 2020

Een uitgebreider verslag van het congres Natuurlijk 2020, alsook een rits aan inspirerende artikelen over hoe je nu al aan de slag kunt met natuurinclusiviteit in het landschap én de stad, vind je in het Inspiratiemagazine Natuurinclusief Bouwen. Dit nummer verschijnt begin januari. Jezelf verzekeren van een exemplaar? Stuur ons een mailtje via info@acquirepublishing.nl, dan zetten we je op de lijst!