Alles om gezondheid en welbevinden bewoners te verbeteren

Een op de vier kinderen in de Groningse wijk Selwerd groeit op in armoede en de gezondheid van de bewoners steekt schraal af tegen het stedelijk gemiddelde. Dat kwam ook terug in de kankeratlas die het Integraal Kankercentrum Nederland onlangs publiceerde. Daarom zet KAW met haar integrale wijkvernieuwingsplan vol in op gezondheid en welbevinden, aldus Wietske Schober, adviseur wijkvernieuwing bij het architectenbureau. KAW zoekt daarbij nadrukkelijk de samenwerking met de bewoners en andere partijen. 

Landelijk onderzoek wijst steeds weer uit dat binnen de wijkvernieuwing de meest positieve effecten worden bereikt in wijken waar op grote schaal en op breed terrein maatregelen worden getroffen. Ook daarom is in Selwerd gekozen voor een integrale aanpak: zoveel mogelijk plannen en ideeën worden met elkaar gecombineerd. Bijvoorbeeld door de aanpak van de openbare ruimte te combineren met de energietransitie en bewoners mee te laten werken aan het herinrichtingsplan.

Als projectmanager zorgt KAW voor de programmasturing van de tientallen projecten in de wijk en de bestuurlijke afstemming. Maar het belangrijkst: KAW faciliteert dat iedereen elkaar weet te vinden. Alle partners in de wijk hebben de handtekening gezet onder een plan om zo integraal mogelijk samen te werken en met bewoners aan de slag te gaan. Woningcorporaties, welzijnsinstellingen, politie, zorgpartijen, onderwijs en warmtebedrijven doen dit onder de naam Sunny Selwerd, een naam die inmiddels ook door menig wijkbewoner wordt herkend. 

Vier doelen

Het fysieke doel bij de wijkvernieuwing is het verbeteren van de woningen door renovatie en in sommige gevallen door sloop en nieuwbouw (onderdeel van de wijkaanpak is de nieuwbouw van ruim 1000 woningen in de wijk), de aanleg van een warmtenet en het opknappen van de openbare ruimte. KAW heeft het beleid van de gemeente Groningen vertaald in vier concrete doelen, te weten iedereen kan gelukkig zijn en gezond bewegen in Selwerd; samen wonen we betaalbaar en duurzaam; onze openbare ruimtes zijn veilig en mooi groen; en iedereen kan meedenken, meepraten en meedoen.

Doordat er cross-overs gemaakt worden tussen de verschillende doelen zijn de projecten in de wijk niet onder een doel te vangen. Schober: ‘Zoals bij de aansluiting van de wijk op stadsverwarming. Dat gaat in eerste instantie over betaalbaar en duurzaam wonen, maar omdat de straat toch open moet, wordt ook direct de openbare ruimte aangepakt. Bewoners denken mee en overlast in de straat wordt eerst opgelost. Door koppelkansen te benutten, wordt er veel meer bereikt.’

Ruimtelijke herinrichting sociaal benaderen

Om zicht te krijgen op de behoefte van de bewoners, werkt KAW onder andere met de ABCD-aanpak. Deze aanpak volgt vier stappen om een buurtkaart in te vullen, sleutelfiguren te vinden en een sterk netwerk te creëren. Schober: ‘Door bewoners aan de voorkant actief te betrekken bij de herinrichting - denk aan groen, wandel- en fietsroutes - ontstaat een grotere sociale cohesie: hoe gaan we hier samen fijn wonen?’

Bij het samen verbeteren van de openbare ruimte hanteert KAW samen met de partners van de wijkvernieuwing als houvast het concept ‘de bouwdoos’. Hierin zijn vaste spelregels voor de herinrichting vastgelegd. De focus ligt op vergroenen en meer ruimte voor bewegen. Schober: ‘Het doel is een wijk die meer gericht is op verblijven, in plaats van de dominantie van auto’s. Het was grijs met veel asfalt, nu liggen er mooie rode steentjes en voegen we extra groen toe.’ KAW blijft gedurende het proces steeds in gesprek met bewoners en stuurt bij. Schober: ‘Wat werkt er wel? Wat mist er nog voor de bewoners?’

Minder overlast door buurtregisseur

Om echt verschil te maken moet je de wijk en bewoners goed kennen. Van binnenuit antwoord krijgen op de vraag: hoe is het om hier te wonen? De buurtregisseur begint zijn werkdag normaliter in de wijk. Even een praatje maken op het schoolplein. Hij werkt aan het versterken van de sociale basis en bewaakt de koers van de sociale agenda. De informele aanpak en de kennis die je daarmee uit de wijk ophaalt zorgt voor een preventieve overlastaanpak. Niet op overlast acteren, maar voorkomen dat er nieuwe overlast komt.

Schober: ‘Soms is het ook meebewegen met mooie ongeplande initiatieven en die faciliteren. Zo kwam er een idee van een mevrouw uit de wijk die vond dat de kale buitenmuur van haar huurwoning wel wat kleur kon gebruiken. Samen met het artistieke duo VAAF zijn er ideeën voor de schildering opgehaald in de wijk en bij de uitvoering mochten de buurtkinderen meehelpen. Tijdens dit soort activiteiten ontdek je de dynamiek van de straat en ontstaat er verbinding tussen oude en nieuwe buurtbewoners.’

Wijkbedrijf

KAW begon vijf jaar geleden in Selwerd met de oprichting van een wijkbedrijf. Het wijkbedrijf is een wijkinitiatief, van en door bewoners, dat werkt aan een betere, duurzame en mooiere wijk. Bewoners runnen de zaken, ontwikkelen projecten en krijgen ondersteuning om ideeën om te zetten in resultaten. Het wijkbedrijf is een plek waar initiatieven van onderaf vormgegeven worden. Met een platte organisatie, waarin een sterk wij-gevoel heerst (verbinding) en waar iedereen elkaar helpt en versterkt. 

Het leidde onder andere tot een buurtrestaurant (waarvoor de bewoners hun bergingen in de ‘ongezellige’ plint van de flat opgaven). Ook gingen mensen die al lang in ziektewet zaten weer aan het werk en haalden verschillende bewoners hun diploma's met behulp van het wijkbedrijf. Daarnaast resulteerde het initiatief onder andere in een moestuin, buurtconciërges, een pc-werkplaats, plastic recycling, de buurttaxi en het voortuin- en fietsenproject. 

In Selwerd is er tenslotte aandacht voor onderzoek en het leren van initiatieven. Hier zijn de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), hbo-instellingen en het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) bij betrokken. Schober: ‘Het onderzoeken en monitoren van resultaten kan nog van pas komen als anderen meer willen weten van deze aanpak of het elders willen toepassen.’ 

Meer informatie

Kijk hier voor meer informatie over Selwerd. In 2021 kwam de wijk Selwerd ook aan bod in de Renovatie & Herstructurerings-editie van ons zustermerk Stedebouw & Architectuur. Je kunt dat magazine downloaden in de digitale Acquire-bibliotheek.